حسینعلی نیّری از قضات اعدام‌های سال ۶۷ که به «هیئت مرگ» نیز مشهور شده است، روز پنجشنبه ۱۴ فروردین درگذشت.
آگهیغلامحسین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه ایران ضمن اعلام این خبر افزود که او مدت زیادی را بیمار بوده است.
پیش از این در دی‌ماه سال گذشته، همزمان با انتشار خبر کشته شدن دو قاضی دیگر دستگاه قضایی جمهوری اسلامی یعنی محمد مقیسه و علی رازینی در جریان تیراندازی در دیوان عالی کشور، خبرهایی از زخمی شدن حسینعلی نیّری هم منتشر شده بود که قوه قضائیه ایران آن را تکذیب کرد.
نیّری در دهه شصت و در جریان اعدام‌های گسترده مخالفان جمهوری اسلامی «حاکم شرع» زندان اوین بود و با حکم روح الله خمینی و در کنار افرادی همچون ابراهیم رئیسی، مرتضی اشراقی (دادستان وقت تهران)، مصطفی پورمحمدی (نماینده وقت وزارت اطلاعات) درباره حیات یا مرگ زندانیان مخالف حکومت تصمیم می‌گرفت.
در آن سال هزاران زندانی سیاسی، از سوی این افراد و در جریان برگزاری دادگاه‌هایی که تنها برای چند دقیقه طول می‌کشید، «محارب» شناخته و به اعدام محکوم شدند.
بر همین اساس نیز قاضی حسینعلی نیّری در سال ۲۰۱۹ میلادی از سوی سازمان عفو بین‌الملل به «جنایت علیه بشریت» متهم شد.
او بعدها در جریان گفتگو با مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال ۱۴۰۱، در توجیه اعدام هزاران نفر در دهه ۶۰ گفت که در آن زمان جامعه در وضعیتی «بحرانی» قرار داشت و نیاز به یک «حکم قاطع» احساس می‌شد. او افزوده بود که در آن شرایط نمی‌شد کشور را با «قربانت بروم و فدایت بشوم» اداره کرد!
نیّری پس از سال ۶۷ هم به سمت‌های مختلفی گمارده شد؛ از جمله برای نزدیک به دو دهه قائم مقام دیوان عالی کشور بود.
فعالان سیاسی و مدنی به درگذشت حسینعلی نیری چه واکنشی نشان دادند؟
واکنش فعالان سیاسی و مخالفان جمهوری اسلامی عمدتاً بر نقش او در اعدام‌های دسته‌جمعی زندانیان سیاسی و عقیدتی در دهه ۶۰ متمرکز است به نحوی که بسیاری از او به عنوان یکی از عاملان اصلی این اعدام‌ها یاد کرده‌اند.
بخش عمده این واکنش‌ها در واقع به برجسته کردن نقش نیّری در اعدام‌های سال ۱۳۶۷ اختصاص دارد که بیشتر زندانیان سازمان مجاهدین خلق و گروه‌های چپ و کمونیست را شامل می‌شد. بسیاری از فعالان حقوق بشری و سیاسی در شبکه‌های اجتماعی، مرگ نیّری را فرصتی برای یادآوری نقش او در این اعدام‌ها دانسته‌اند. آنها تأکید کرده‌اند که این اعدام‌ها بدون روند قانونی صورت گرفته و اجساد قربانیان در گورهای جمعی مخفیانه دفن شده‌اند.
برخی دیگر از فعالان و کاربران فضای مجازی خبر مرگ قاضی حسینعلی نیّری را به بهانه‌ای برای یادآوری اظهارات آیت‌الله حسینعلی منتظری تبدیل کردند که اعدام‌های سال ۱۳۶۷ را «بزرگ‌ترین جنایت جمهوری اسلامی» توصیف کرده بود. آقای منتظری در آن زمان اعضای هیئت مرگ که حسینعلی نیّری جزو آنها بود را به ارتکاب یک «جنایت تاریخی» متهم کرده بود.
ابراز تاسف از فراهم نشدن زمینه محاکمه نیّری پیش از مرگ به دلیل نقشی که در نقض گسترده حقوق بشر ایفا کرده است بخش دیگری از واکنش فعالان مدنی نسبت به انتشار خبر مرگ او بود.