کشورهای عرب در مواضع رسمی خود از مساله فلسطین حمایت میکنند، اما تنشهای امنیتی، منطقهای و مذهبی روابط آنها با فلسطینیهایی که در خاورمیانه پراکنده شدهاند را تحت فشار قرار داده و منجر به بحرانهای سیاسی و نظامی شده است.
اردن
اردن یکی از کشورهایی بود که در سال ۱۹۴۸ میلادی، زمانی که دستکم ۷۰۰ هزار فلسطینی از خانههایشان فرار کردند و مجبور به ترک وطن شدند، پذیرای تعداد زیادی از پناهندگان فلسطینی شد.
پس از پیروزی اسرائیل در جنگ ۱۹۶۷، «سازمان آزادیبخش فلسطینی» تحت رهبری یاسر عرفات به اردن منتقل شد. از آنجا، این سازمان چندین حمله مرزی علیه اسرائیل انجام داد و تهدیدی برای حکومت ملک حسین به شمار میرفت.
ملک حسین پس از جان سالم به در بردن از ترور نافرجام در سال ۱۹۷۰ که در آن مهاجمان به کاروان خودرویی او حمله کردند، به عمل متقابل دست زد و جنگ داخلی در اردن آغاز شد. هزاران نفر کشته شدند و فلسطینیها به بیروت تبعید شدند.
اردن در سال ۱۹۹۴، پس از مصر دومین کشوری شد که با اسرائیل توافق صلح امضا کرد و روابط خود را با این کشور عادی کرد.
لبنان
در سال ۱۹۷۵، پس از آنکه «سازمان آزادیبخش فلسطینی» از اردن به لبنان منتقل شد، جنگ داخلی پیچیدهای در لبنان آغاز شد.
اردوگاههای پناهندگان فلسطینی به هدفی همیشگی برای حملات اسرائیل، سوریه و شبهنظامیان لبنانی تبدیل شدند، چرا که آنها برای کنترل کشوری که روزگاری به «سوئیس خاورمیانه» معروف بود، میجنگیدند.
در یکی از بدترین خشونتهای جنگ داخلی ۱۵ ساله لبنان، شبهنظامیان مسیحی لبنانی که از سوی اسرائیل پشتیبانی میشدند، دستکم ۸۰۰ غیرنظامی فلسطینی را در اردوگاههای پناهندگان صبرا و شتیلا قتلعام کردند.
در حالی که مقامات لبنانی در سیاستهای اعلامی علنی خود از حقوق پناهندگان فلسطینی حمایت میکنند، اما سیاستهای محدودکننده دولتی در خصوص حقوق مدنی فلسطینیان توسط سازمانهای حقوق بشری مورد انتقاد قرار گرفته است. دولت لبنان بر این باور است که این سیاستها برای جلوگیری از اسکان دائمی فلسطینیها در لبنان است و از بازگشت آنها به وطنشان در آینده حمایت میکند.
مصر
بزرگترین کشور عربی از نظر جمعیت همواره خود را حامی فلسطینیها دانسته است. مصر در جنگ غزه که در سال ۲۰۲۳ آغاز شد، نقش میانجیگر بین اسرائیل و حماس را ایفا کرد و در درگیریها و مذاکرات صلح گذشته نیز همین نقش را داشته است.
قاهره ارتباط خوبی با گروههای فلسطینی از جمله حماس که از سال ۲۰۰۷ بر غزه حاکم است، دارد.
حماس شاخهای از اخوان المسلمین مصر است. با این حال، گروه اخوان المسلمین مصر پس از برکناری محمد مرسی از ریاستجمهوری در سال ۲۰۱۳ توسط عبدالفتاح السیسی رئیسجمهوری مصر سرکوب شد.
اولویت مصر حفظ امنیت بین غزه و شبهجزیره سینا بوده است، جایی که این کشور عمدتا توانسته با شورشها مقابله کند. مصر به اسرائیل در حفظ محاصره غزه پس از به قدرت رسیدن حماس کمک کرده است.
مصر اولین کشور عربی بود که در سال ۱۹۷۹ با اسرائیل صلح کرد. فلسطینیانی که در مصر زندگی میکنند میگویند از این زمان به بعد با چالشهای افزایشیافته اداری و امنیتی روبهرو شدهاند.
امارات عربی متحده
امارات عربی متحده به عنوان یک قدرت منطقهای ثروتمند در سال ۲۰۲۰ تحت توافقنامههای ابراهیم به میانجیگری ایالات متحده، به برجستهترین کشور عربی تبدیل شد که طی ۳۰ سال گذشته روابط دیپلماتیک با اسرائیل برقرار کرد.
این اقدام، تابویی را که از زمان توافق صلح اردن برقرار بود را شکست.
ابوظبی به شدت مخالف گروههای اسلامگرا در سراسر منطقه از جمله در مصر، سودان و لیبی بوده است.
اسرائیل و امارات روابط اقتصادی و امنیتی نزدیکی را شکل دادهاند که شامل همکاریهای دفاعی نیز میشود.
سودان و نه به شناسایی، نه به صلح و نه به مذاکرات
خارطوم، پایتخت سودان مدتها به عنوان شهری در یاد اسرائیلیها باقی مانده بود که در آن اتحادیه عرب در سال ۱۹۶۷ قطعنامه معروف به «سه نه» خود را در مورد اسرائیل اعلام کرد- نه به شناسایی، نه به صلح و نه به مذاکرات.
اما در اکتبر ۲۰۲۰، سودان تصمیم گرفت روابط خود را با اسرائیل عادیسازی کند، تصمیمی که به امید تسهیلات اقتصادی، حذف از فهرست حامیان تروریسم و ادغام گستردهتر در جامعه جهانی گرفته شد.
در ازای آن، دولت رئیسجمهور دونالد ترامپ در نخستین دوره خود موافقت کرد تا سودان را از فهرست حامیان تروریسم خارج کند، طبقهبندیای که سودان را از اقتصاد جهانی منزوی کرده بود.
نیروهای نظامی سودان پیشگام این حرکت به سوی برقراری روابط با اسرائیل بودند. گروههای غیرنظامی که بعدها توسط کودتا و جنگ داخلی کنار زده شدند، در این زمینه تمایل کمتری داشتند.
کویت
روابط بین یاسر عرفات، رهبر سازمان آزادیبخش فلسطینی و کویت در پی همدلی ادعایی عرفات با تصمیم رئیسجمهور عراق، صدام حسین، برای اشغال کویت در سال ۱۹۹۰ قطع شد.
کویت یکی از حامیان و تأمینکنندگان مالی مهم عرفات بود، که حرکت فتح خود را در سال ۱۹۶۴ در کویت آغاز کرده بود.
پس از این جنگ عراق در آن شکست خورد، صدها هزار فلسطینی مجبور به ترک یا اخراج از کویت شدند، و تنشهایی در میان کویتیها بوجود آمد که آنها را به بیوفایی و عدم وفاداری متهم میکردند.
عراق
در زمان حکومت صدام حسین، فلسطینیها از مزایای خاصی برخوردار بودند؛ از جمله مسکن یارانهای، تحصیل رایگان و حق کار - امتیازات نادری که برای اتباع خارجی در عراق فراهم شده بود.
اما پس از سقوط صدام در سال ۲۰۰۳، فلسطینیها با آزار و اذیت، خشونت و اخراج توسط شبهنظامیان شیعهای که در پی سرنگونی رژیم سنیها به قدرت رسیدند، مواجه شدند.