آغاز گفت‌وگوهای هسته‌ای میان ایالات متحده و ایران برای روز شنبه ۱۲ آوریل (۲۳ فروردین) برنامه‌ریزی شده است. این در حالی است که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا استاندارد بالایی را برای موفقیت این مذاکرات تعیین کرده است.
آگهیآقای ترامپ خواهان دستیابی به توافق جدیدی با ایران است، اما تاکید دارد که این توافق باید به مراتب بهتر از توافقی باشد که در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما به دست آمد.
زمانی که دونالد جی. ترامپ در سال ۲۰۱۶ میلادی نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا شده بود و از او درباره نحوه برخورد با یکی از پیچیده‌ترین مسائل امنیتی جهان سؤال شد، پاسخ ساده‌ای برای مهار برنامه هسته‌ای ایران داشت.
نیویورک‌تایمز روز چهارشنبه نهم آوریل (۲۰ فروردین ۱۴۰۴) در مطلبی ضمن اشاره به این موضوع نوشت که آقای ترامپ در سال ۲۰۱۶ گفته بود که «تیم مذاکره‌کننده باراک اوباما باید فقط از پشت میز مذاکره بلند می‌شد و جلسه را ترک می‌کرد. ایرانی‌ها خودشان به التماس بازمی‌گشتند.» ترامپ در آن زمان به دو خبرنگار نیویورک‌تایمز گفت: «اگر آن‌ها چند بار جلسه را ترک می‌کردند، این توافق می‌توانست خیلی بهتر باشد. آن‌ها خیلی بد مذاکره کردند.»
اما حالا و در شرایطی که ایرانی‌ها به‌مراتب بیش از زمان امضای توافق قبلی به تولید سلاح هسته‌ای نزدیک شده‌اند، تا حدی به این دلیل که خود آقای ترامپ در سال ۲۰۱۸ آن توافق را بر هم زد، رئیس جمهوری آمریکا فرصت این را دارد که نشان دهد این کار را چگونه می‌خواهد انجام دهد.
تا اینجای کار فاصله میان دو طرف بسیار زیاد به نظر می‌رسد. ایرانی‌ها به‌دنبال نسخه‌ای به‌روزشده از توافق دوران اوباما هستند؛ که فقط ذخایر مواد هسته‌ای ایران را محدود می‌کرد. در مقابل، آمریکایی‌ها خواهان برچیده شدن بخش بزرگی از زیرساخت غنی‌سازی سوخت هسته‌ای، پایان برنامه موشکی این کشور و توقف حمایت بلندمدت تهران از حماس، حزب‌الله و دیگر نیروهای نیابتی هستند.
مساله ضیق وقت در مذاکرات
آن‌چه اکنون وجود ندارد، زمان است. سناتور «جین شاهین» از ایالت نیوهمپشایر، عضو ارشد دموکرات در کمیته روابط خارجی سنای آمریکا، تصمیم آقای ترامپ برای خروج از توافق هسته‌ای با ایران را «اشتباهی جدی» توصیف کرد و افزود: «برنامه هسته‌ای ایران هر روز در حال پیشرفت است و با نزدیک شدن به زمان پایان تحریم‌های اسنپ‌بک، در آستانه از دست دادن یکی از مهم‌ترین اهرم‌های فشار خود هستیم.»
مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک امکان بازگرداندن سریع تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را فراهم می‌کنند. این فرصت در تاریخ ۱۸ اکتبر (۲۶ مهر) به پایان می‌رسد.
اکنون فشار بر آقای ترامپ افزایش یافته تا توافقی به‌مراتب سخت‌گیرانه‌تر از توافق دوران ریاست جمهوری اوباما با ایران به دست آورد؛ توافقی که مبنای سنجش موفقیت ترامپ در رسیدن به اهدافش خواهد بود. برای ایجاد اهرم فشار، دولت او تهدید به احتمال حملات نظامی کرده است، البته فقط در صورتی که مذاکرات نتیجه ندهد. با این حال، مشخص نیست که این حملات احتمالی قرار است توسط ایالات متحده، اسرائیل یا قوای مشترک آن‌ها انجام شود یا خیر.
یورونیوز فارسی را در ایکس دنبال کنید
کارولین لیوت، سخنگوی کاخ سفید روز سه‌شنبه هشتم آوریل (۱۹ فروردین) وعده داد که اگر ایرانی‌ها با آقای ترامپ وارد مذاکره نشوند، «بهای جهنمی [سنگینی] خواهند پرداخت». سناتور جیم ریش، جمهوری‌خواه ایالت آیداهو و رئیس کمیته روابط خارجی سنا نیز گفت: «وقتی ایرانی‌ها متوجه شوند که با باراک اوباما یا جان کری طرف نیستند، شوکه خواهند شد.»
شرایط جدید برای توافق هسته‌ای با ایران
گزارش شده که استیو ویتکاف، دوست رئیس جمهوری آمریکا و هم‌صنف او در حوزه ساخت و ساز املاک در نیویورک، هدایت تیم مذاکره‌کننده آمریکایی در روز شنبه را بر عهده خواهد داشت. علاوه بر این، آقای ویتکاف مسئول مذاکرات درباره غزه و اوکراین است، اما سابقه‌ای در زمینه فناوری پیچیده غنی‌سازی سوخت هسته‌ای یا مراحل ساخت بمب هسته‌ای ندارد.
اولین سوالی که او با آن مواجه خواهد شد، دامنه مذاکرات است. توافق دوران اوباما تنها به برنامه هسته‌ای ایران پرداخته بود و هیچ‌گونه اشاره‌ای به حمایت ایران از «تروریسم» و برنامه موشکی ایران— که تحت محدودیت‌های جداگانه‌ای از سوی سازمان ملل قرار داشت، اما تهران آن‌ها را نادیده گرفته است — نکرده بود.
مایکل والتز، مشاور امنیت ملی آمریکا گفته است که توافق جدید با دولت ترامپ باید تمامی مسائل فوق را در بر بگیرد و تأکید کرده که تأسیسات هسته‌ای وسیع ایران باید به‌طور کامل برچیده شوند، نه این که مانند توافق ۲۰۱۵ فقط به حال خود رها شوند و با سرعت بسیار کم به کار خود ادامه دهند. او در مصاحبه‌ای در ماه مارس در شبکه سی‌بی‌اس گفت: «ایران باید برنامه خود را به‌گونه‌ای رها کند که تمام جهان قادر به دیدن آن باشد.» او درباره «برچیده شدن کامل» صحبت کرد؛ وضعیتی که ایران را بدون موشک، بدون نیروهای نیابتی و بدون مسیر دستیابی به بمب، تقریبا بی‌دفاع خواهد گذاشت.
آقای عراقچی گفت که ایالات متحده ابتدا باید تعهد کند که گزینه نظامی را علیه ایران از میز مذاکرات کنار بگذارد.
شرایط دشوار
محیط مذاکراتی اکنون نسبت به دوران ریاست‌جمهوری اوباما ریسک بالاتری دارد. برنامه هسته‌ای ایران پس از آنکه آقای ترامپ به طور یکجانبه از توافق قبلی کنار کشید، پیشرفت کرده است؛ اکنون ایران اورانیوم را با خلوص ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند، که فقط کمی پایین‌تر از سطح مورد نیاز برای ساخت بمب است.
آگهیآژانسهای اطلاعاتی آمریکا به این نتیجه رسیده‌اند که ایران در حال بررسی روشی سریع‌تر برای توسعه سلاح اتمی حتی با وجود ناپختگی است، که در صورت تصمیم رهبری این کشور برای شتاب در دستیابی به بمب، به جای یک یا دو سال، تنها چند ماه زمان خواهد برد.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
با این حال، ایران در برخی جنبه‌ها در موقعیت ضعیف‌تری برای مذاکره قرار دارد. اسرائیل در ماه اکتبر به پدافندهای هوایی ایران که تأسیسات هسته‌ای این کشور را محافظت می‌کرد، آسیب رساند. همچنین نیروهای نیابتی ایران، مانند حزب‌الله و حماس، به طور قابل توجهی ضعیف شده‌اند و در وضعیتی نیستند که بتوانند در صورت حمله به تأسیسات ایران، تهدیدی برای اسرائیل ایجاد کنند.
عوامل دیگری نیز در جریان هستند
ایران ممکن است از روابط خود با روسیه در زمانی که ایالات متحده در تلاش است تا پایان حمله به اوکراین را مذاکره کند، بهره‌برداری کند.
آگهیوزارت دادگستری آمریکا، سپاه پاسداران را متهم کرده است که سال گذشته قصد ترور آقای ترامپ را داشته است، که این موضوع سایه‌ای سنگین بر مذاکرات انداخته است.
همچنین، این سوال مطرح می‌شود که آیا اصلا اسرائیل و جمهوری‌خواهان کنگره هر توافق هسته‌ای که حاصل شود، حتی اگر ضعیف‌تر از توافقی باشد که تیم اوباما آن را مذاکره کرده بود، را خواهند پذیرفت یا خیر.