"طلای شکن" چیست و چه تفاوتی با طلای شکسته و سوخته دارد؟/ نکاتی که باید در زمان خرید طلا رعایت کرد

طلا به عنوان یکی از با ارزش‌ترین فلزات در جهان، برای بسیاری از افراد نماد ارزش و زیبایی و گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.

خرید طلا به عنوان یک سرمایه‌گذاری مطمئن‌تر شناخته می‌شود، چرا که ارزش آن به‌مرور زمان افزایش پیدا می‌کند. اما خرید طلای خالص همواره یک دغدغه برای خریداران آن است.

در دنیای پیچیده و پرچالش طلا، آشنایی و آگاهی از تفاوت‌های میان انواع مختلف طلا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به همین سبب، آشنایی با تفاوت انواع طلای شکن، شکسته، سوخته و ... می‌تواند مانع اشتباهات رایج و ضرر و زیان خریداران طلا شود.

آشنایی با علل ایجاد طلای شکن و روش‌های تشخیص آن و تفاوت آن با طلای شکسته و سوخته به خریداران و سرمایه‌گذاران حوزه طلا کمک می‌کند تا انتخاب‌های بهتری داشته باشند و سرمایه‌گذاری مطمئن‌تری انجام دهند.

طلای شکن چیست؟

طلای شکن (Fragile Gold) یکی از اصطلاحات بازار طلاست که سازندگان و فروشندگان طلا به خوبی با آن آشنا هستند و بخشی مهم و اجتناب‌ناپذیر صنعت طلا و جواهرسازی است.

طلای شکن کیفیت طلای خالص را ندارد و به همین دلیل، افراد شیاد با سواستفاده از ناآگاهی خریداران، از طریق فروش آن اقدام به کلاه‌برداری می‌کنند. این طلا به دلیل مشکلات پیش آمده در فرآیند ذوب، ایجاد می‌شود.

طلای شکن به طلایی گفته می‌شود که میزان ناخالصی آن بسیار بالاست و به همین دلیل شکننده است و استحکام کافی را ندارد. این نوع طلا به راحتی ترک برداشته یا می‌شکند و قابلیت انعطاف و چکش‌خواری خود را از دست داده، به حدی که نمی‌توان از آن در ساخت طلا‌های زینتی استفاده کرد. این نوع طلا به دلیل ساختار نامناسب و وجود عناصر نامطلوب، شکننده و فاقد کیفیت لازم برای کاربرد‌های تجاری و هنری است.

طلای شکن، به دلیل اشتباهات و اشکالاتی در فرایند ذوب همچون وجود ناخالصی، زمانی که سرد و جامد می‌شود شکننده می‌شود. زمانی که طلا شکن است، زرگر‌ها تلاش می‌کنند مجددا آن را ذوب و ناخالصی‌های آن را جدا کنند.

 طلای خام و خالص در مقایسه با طلای شکن، از نظر کیفیت و دوام برتری دارد و به سادگی دچار آسیب نمی‌شود. طلای خام که به‌صورت طبیعی کشف می‌شود، به دلیل خواص خود بسیار نرم است و چکش‌خوار نیست و به همین جهت با فلزات دیگر ترکیب می‌شود تا مقاوم‌تر شود. اما طلای شکن به دلیل وجود ناخالصی، شکننده و بی‌کیفیت است.

در واقع تفاوت طلای شکن با طلا‌های دیگر در این است که قابلیت انعطاف خود را از دست داده و به دلیل آسیب‌پذیری بالاتری که دارد ممکن است در اثر فشار، ضربه یا عوامل محیطی دیگر، به راحتی دچار شکستگی شود.

علل و عوامل شکن شدن طلا چیست؟

طلای شکن، محصول فرایند نادرست ذوب و آلیاژسازی طلاست. علت شکن شدن طلا را می‌توان در فرایند ذوب نادرست آن جست‌و‌جو کرد. ذوب طلا یک فرایند پیچیده و حساس است که امکان دارد با یک اشتباه، منجر به شکننده شدن طلا شود. کوچک‌ترین خطا در این فرایند می‌تواند به نابودی نتیجه تلاش‌های طلاساز منجر شود و کیفیت طلای حاصله را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.

برای ذوب طلا نیاز است که آن به دمای ۱۰۶۴ درجه سانتی‌گراد برسد و پس از جداسازی ناخالصی‌ها، دوباره سرد شود. گاهی اوقات این فرایند به درستی اجرا نمی‌شود و ممکن است ناخالصی‌های آن به درستی جدا نشوند. اگر طلا به دمای مورد نظر نرسد، به خوبی نمی‌توان آن را خالص‌سازی کرد. همچنین فرایند‌هایی مانند اعمال حرارت بیش از حد سریع یا به کارگیری روش‌های نامناسب ذوب نیز می‌تواند باعث ایجاد تنش در ساختار طلا شود و به وجود آمدن طلای شکن را تسهیل کند.

در زمان ذوب طلا توجه به دو عامل، بسیار مهم و حیاتی است و بی‌توجهی به آن، منجر به ایجاد طلای شکن می‌شود:

۱- وجود ناخالصی در طلای ذوب شده: قبل از ذوب طلا، باید ناخالصی‌هایی مانند لاک، رنگ، مینا، نگین‌های تزئینی و سنگ‌های اتمی از طلا جدا شود. وجود ناخالصی‌هایی مانند فلزات دیگر، خاک و سنگ در طلای ذوب شده می‌تواند باعث کاهش کیفیت و شکننده شدن آن شود. این ناخالصی‌ها می‌توانند از معادن استخراج طلا یا در فرآیند بازیافت طلا وارد آن شود. برای مثال، وجود فلزاتی مانند سرب، روی، قلع و حتی پلاتین در طلا می‌تواند باعث شکنندگی آن شود. اگر این ناخالصی‌ها از طلا جدا نشود، می‌تواند باعث کاهش استحکام و افزایش شکنندگی طلا شود و تأثیر منفی بر روی کیفیت و ویژگی‌های فیزیکی آن بگذارد. به همین دلیل، در صنعت طلا و جواهرسازی، معمولاً مراحل دقیق پالایش و تصفیه طلا وجود دارد تا از کیفیت و خلوص آن اطمینان حاصل شود.

۲- نرسیدن طلا به نقطه ذوب: در فرایند ذوب طلا، اگر دما مناسب نباشد و قبل از رسیدن به نقطه ذوب آن را درون قالب‌ها بریزید، ممکن است طلای شکن و با کیفیت پایین‌تر ایجاد شود؛ چراکه در این شرایط ناخالصی‌ها کاملا ذوب نمی‌شوند تا از طلا جدا شوند؛ لذا این مرحله باید با دقت زیادی انجام شود تا هیچ گونه ناخالصی باقی نماند.

عوامل دیگری مانند استفاده از مواد شیمیایی نامناسب در فرآیند ذوب یا تصفیه، سرد شدن سریع، عیب‌های ساختاری که می‌تواند ناشی از فرآیند تولید نامناسب یا وجود ناخالصی‌های میکروسکوپی باشند، از دیگر عواملی است که می‌تواند باعث شکننده شدن طلا شود.

طلای شکن، به عنوان طلایی با کیفیت پایین‌تر، می‌تواند چالش‌هایی را برای خریداران ایجاد کند. خریداران با آگاهی از ویژگی‌ها و روش‌های تشخیص این نوع طلا، می‌توانند از خرید‌های نامطمئن جلوگیری کنند.

روش‌های تشخیص طلای شکن

تشخیص طلای شکن از طلای مرغوب کار آسانی نیست و نیاز به تجربه و تخصص دارد. تشخیص طلای شکسته از روی ظاهر کاری دشوار و چالش برانگیز است، به ویژه برای افرادی که تجربه کافی در این زمینه ندارند. به همین دلیل برخی افراد از این طریق کلاه‌برداری می‌کنند و طلا‌ی شکننده را به افراد بی‌تجربه و ناآگاه به‌جای طلای اصل و باکیفیت می‌فروشند؛ لذا توصیه می‌شود افراد از روش‌های تشخیص طلای شکن اطلاع داشته باشند تا مورد سواستفاده قرار نگیرند.

• تشخیص با استفاده از صدا

یکی از آسان‌ترین و سریع‌ترین روش‌های تشخیص خلوص طلا، پرتاب آن از فاصله نیم متری به روی سطح صاف مانند شیشه یا سنگ است.

اگر طلا در زمان افتادن بر روی زمین صدای زیر و زنگ‌دار یا جیرینگ بدهد؛ نشان دهنده مرغوبیت و خلوص آن است، اما اگر در زمان پرتاب صدای بم، خفه و بدون زنگ ایجاد کرد، باید به تقلبی و شکننده بودن آن شک کرد.

این روش بیشتر برای طلا‌هایی مانند شمش طلا که وزن نسبتا بالایی دارند، کاربردی است و در مورد همه طلا‌ها از جمله طلا‌های ظریف قابل استفاده نیست.

البته باید این نکته را درنظر گرفت که به دلیلی علمی نبودن این روش نمی‌توان قطعا به خلوص طلا شک کرد؛ زیرا ممکن است این صدا به این دلیل باشد که طلای ذوب شده را بلافاصله پس از ذوب داخل قالب نریخته باشند، چراکه اگر طلا سرد شده باشد و آن را داخل قالب بریزند، صدای بم ایجاد می‌کند. 

• تشخیص با استفاده از امواج

دستگاه‌های پیشرفته و تخصصی برای آنالیز طلا وجود دارد که با فرستادن امواج به طلا، شکننده یا خالص بودن آن را تشخیص می‌دهند. دستگاه‌های موج سنج امواجی را به طلا می‌تابانند و سپس بازتاب آن را پس از دریافت، تجزیه و تحلیل می‌کنند. در صورتی که امواج دریافتی با امواج ناشی از طلای غیرشکن سازگار باشد، آن را طلای معمولی تشخیص خواهد داد. در غیر اینصورت، آن را به عنوان طلای شکن شناسایی خواهد کرد.

معمولاً افرادی که با طلا‌های شکن کار می‌کنند، تجربه و مهارت کافی برای تشخیص این نوع طلا را دارند و از این دستگاه‌ها برای تایید نهایی استفاده می‌کنند.

این روش مطمئن‌ترین راه برای سنجش خلوص طلاست، اما از آنجا که این نوع دستگاه‌ها گران قیمت هستند و بیشتر در اختیار طلا فروشی‌های بزرگ و آزمایشگاه‌های تخصصی قرار دارد و در دسترس همه نیستند، بسیاری از طلافروش‌ها از روش‌های قدیمی برای تشخیص خلوص طلا استفاده می‌کنند.

• آزمایش ری‌گیری طلا

ری‌گیری طلا، عیارسنجی طلا با استفاده از آزمایش‌های خاص است. اما باید مراقب بود که تنها قسمت کوچکی از طلا به آزمایش فرستاده نشود، زیرا این کار می‌تواند نتیجه نادرستی بدهد.

• بررسی ظاهر و وزن طلا

بررسی ظاهری طلا می‌تواند به تشخیص کیفیت آن کمک کند. طلای باکیفیت معمولا رنگی شفاف و درخشنده دارند، اما طلا‌های شکن معمولا رنگی کدر و مات دارند. همچنین وجود ترک‌های ریز، ناهمواری، حفره‌های کوچک و لبه‌های تیز و شکننده ممکن است حاکی از شکن بودن طلا باشد.

همچنین طلای شکن معمولا وزن و چگالی کمتری نسبت به طلای مرغوب با حجم مشابه دارد.

• قیچی زدن طلای آب شده

قیچی زدن می‌تواند کمک کند تا لایه‌های داخلی طلا بررسی شود. این روش این امکان را می‌دهد که به طور دقیق‌تری خلوص و وضعیت داخلی طلا بررسی شود.

به طور خلاصه برای تشخیص طلای مرغوب از طلای شکن باید رنگ، وزن، صدا، شکل و ظاهر و عیار طلا را سنجید. طلای مرغوب در مقایسه با طلای شکن رنگ براق و درخشان، صدای زنگ‌دار و شفاف، چگالی بیشتر و شکل منظم و عیار بالا و کیفیت بیشتری دارد در حالی‌که طلای شکن رنگ کدر و مات، صدای بم و خفه، چگالی کمتر و شکل غیرمعمول یا نامنظم و عیار و کیفیت پایینی دارد.

اما در نهایت باید دقت داشت که استفاده از هیچ یک از این روش‌ها به تنهایی نمی‌تواند به طور قطعی طلای شکن را تشخیص دهد؛ لذا برای تشخیص دقیق طلای شکن، باید از چند روش به طور همزمان و توسط افراد باتجربه و ماهر استفاده شود.

نحوه تبدیل طلای شکن به طلای خالص و گرفتن شکن طلا

گرفتن شکن طلا فرایند سختی است که به مهارت بالایی نیاز دارد و انجام این کار به افراد عادی توصیه نمی‌شود.

برای تبدیل طلای شکن به طلای خالص و با کیفیت که در بازار اصطلاحا به آن «گرفتن شکن طلا» گفته می‌شود، باید فرآیند ذوب دوباره انجام شود. این مراحل شامل حذف ناخالصی‌ها و ذوب مجدد طلا به ترتیب ذیل می‌شود.

• قرار دادن طلا در تیزآب

ابتدا طلای شکن را درون تیزآب (ترکیب شیمیایی برای جدا کردن ناخالصی‌های طلا) قرار می‌دهند تا با از بین بردن ناخالصی‌ها، طلا به حالت خالص نزدیک‌تر شود.

• ذوب طلا

پس از جدا شدن ناخالصی‌ها، طلا در کوره قرار می‌گیرد و با حرارت ۱۰۶۴ درجه سانتی‌گراد ذوب می‌شود. این دما نقطه ذوب طلاست و باعث می‌شود طلا به حالت مایع درآید.

پس از انجام این مراحل طلای مورد نظر به طلایی تبدیل می‌شود که دیگر ترد و شکننده نیست و از کیفیت بالایی برخوردار است.

• ریختن طلا در قالب‌های مخصوص

پس از ذوب کامل، طلا در قالب‌های مخصوصی به‌نام ریژه ریخته می‌شود. این قالب‌ها به طلا شکل و فرم می‌دهند و آن را به حالت جامد برمی‌گردانند.

• سردشدن و استخراج طلا

پس از ریختن در قالب‌ها، طلا به آرامی سرد می‌شود و به شکل جامد درمی‌آید. در نتیجه این فرآیند، یک طلای باکیفیت به دست می‌آید.

انجام این فرآیند نیاز به دقت و تجربه دارد تا اطمینان حاصل شود که تمام ناخالصی‌ها به درستی جدا شده و طلا به حالت مطلوب خود برگشته است.

روش‌های دیگری نیز برای حذف ناخالصی‌ها وجود دارد که ممکن است خطرناک باشد.

تفاوت طلای شکن با طلای شکسته و سوخته

ممکن است «طلای شکن» را با «طلای شکسته» و «طلای سوخته» اشتباه گرفته شود. اما این سه نوع طلا تفاوت‌های مهمی با یکدیگر دارند.

برخی افراد طلای شکن را با طلای شکسته اشتباه می‌گیرند و گمان می‌کنند این دو به یک معنا هستند. هرچند طلای شکن و طلای شکسته از نظر تلفظ و نوشتار تاحدی مشابه هستند، اما دو اصطلاح با معانی متفاوت هستند.

این دو نوع طلا از نظر خلوص با یکدیگر تفاوت دارند. طلای شکسته یا دست دوم، طلایی است که قبلا استفاده شده که عیار مشخص و عموما بالا دارد و فاقد ناخالصی است؛ اما طلای شکن همانطور که گفته شد دارای ناخالصی و شکننده است که باعث می‌شود عیار آن نامشخص باشد.

طلای شکن، خاصیت انعطاف‌پذیری خود را از دست داده و با کوچک‌ترین فشار یا ضربه‌ای می‌شکند. در حالی که طلای شکسته، معمولا بر اثر فشار یا ضربه بیش از حد دچار آسیب و تغییر شکل شده است. به عنوان مثال یک گوشواره تغییر شکل داده یا یک دستنبند پاره و یا یک النگو بریده شده با قیچی، از طلا‌های شکسته محسوب می‌شوند. این طلا‌ها به دلیل خرابی فیزیکی دیگر قابل استفاده نیستند، اما می‌توان آنها را ذوب و مجدداً استفاده کرد. اما طلای شکن به دلیل شکننده بودن قابل استفاده برای ساخت زیورآلات نیست و برای استفاده مجدد نیاز به خالص سازی دارد.

تفاوت دیگر این که طلای شکسته را می‌توان ترمیم کرد یا پس از ذوب، در ساخت طلای جدید استفاده کرد؛ ولی طلای شکن این قابلیت را ندارد و برای استفاده از آن لازم است ابتدا شکن آن گرفته شود، سپس در ساخت طلای جدید به کار از آن ساخته شود.

خرید طلای شکن برای افراد عادی و با هدف سرمایه‌گذاری کار اصولی و صحیحی نیست و به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. خرید طلای شکن تنها برای تولیدکنندگان و بنک‌داران بزرگ و افراد ماهر که علاوه بر امکان تشخیص، می‌توانند آن را ذوب کنند و در ساخت طلا‌های دیگر به کار ببرند، کاربرد دارد، اما خرید طلای شکسته چنین مشکلاتی را ندارد.

در تفاوت طلای شکن با طلای سوخته نیز باید گفت که طلای سوخته به طلای کهنه شده گفته می‌شود که درخشندگی اولیه خود را ندارد. این طلا ممکن است در اثر تماس با مواد شیمیایی یا استفاده طولانی مدت، جلای خود را از دست داده باشند. اگرچه طلای سوخته از نظر کیفیت همچنان ارزشمند است، اما ظاهر آن نیاز به بازسازی و صیقل دارد تا دوباره براق و جذاب شود.

درک تفاوت‌های بین این سه نوع طلا به افراد کمک کند تا در زمان خرید و فروش طلا، تصمیمات بهتری بگیرید و از اشتباهات احتمالی جلوگیری کنید

در نهایت باید گفت طلای شکن به دلیل ساختار شکننده و کیفیت و عیار نامشخص، انتخاب مناسبی برای خرید، سرمایه‌گذاری و استفاده نیست.

طلای شکن به دلیل وجود ناخالصی‌ها، ارزش کمتری دارد و در بازار از نظر قیمتی نسبت به طلای خالص کمتر است. برای کسانی که به دنبال خرید زیورآلات با کیفیت و دوام هستند، طلای خالص و با ترکیب استاندارد بهترین انتخاب است و طلای شکن به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.

نکاتی مهمی که در زمان خرید طلا باید رعایت شود

برخی کلاهبرداران و سودجویان از طلای شکن برای تولید زیورآلات استفاده می‌کنند و یا آن را به عنوان طلای آب شده به مشتریان می‌فروشند. برای پیشگیری از این مشکلات و زیان‌های مالی، باید در زمان خرید طلا دقت بیشتری شود.

افراد با آگاهی از روش‌های تشخیص طلای شکن و درک بهتر از فرآیند‌های مربوط به آن، می‌توانند در انتخاب و خرید طلا تصمیمات بهتری بگیرند.

برای پیشگیری از مشکلات احتمالی و ضرر و زیان در خرید طلا، خریداران باید دقت داشته باشند از محل مطمئن و طلافروشی‌های دارای پروانه کسب معتبر به همراه اخذ فاکتور اقدام به خرید کنند.

نکته خیلی مهم این که حتماً طلا باید با فاکتوری خریداری شود که تمام مشخصات طلای خریداری شده در آن ذکر شده باشد. به عنوان مثال عیار و مدل طلا، نام طلافروشی، پروانه کسب و نام صاحب مغازه، قیمت روز طلا، وزن دقیق و اجرت طلا از مواردی است که حتما باید در فاکتور قید شود.

بنابراین با توجه به مطالب فوق، این موضوع را مدنظر داشته باشید که خرید طلا باید با دقت و تحقیق کافی انجام شود. مطمئن شوید که از مکان‌های معتبر خرید کرده و با کارشناسان باتجربه حوزه طلا مشورت کنید تا از اصالت و کیفیت طلای خریداری شده اطمینان حاصل کنید. با رعایت این نکات، می‌توانید از سرمایه‌گذاری در طلا بهره‌مند شوید و از اشتباهات و ضرر‌های مالی احتمالی جلوگیری کنید.

انتهای پیام/