تنها سه روز مانده به دور سوم مذاکرات هسته‌ای تهران و واشنگتن، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا گفت که ایران می‌تواند برنامه هسته‌ای غیرنظامی داشته باشد، اما به شرطی که اورانیوم غنی‌شده لازم را وارد کند. اگرچه این برای دولت ترامپ نوعی عقب‌نشینی است، اما موافقت تهران با چنین پیشنهادی بعید می‌نماید.
آگهیمارکو روبیو در گفتگو با پادکست The Honestly به میزبانی بری وایس که روز چهاشنبه ۲۳ آوریل منتشر شد جزئیاتی از موضع دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا را در مذاکرات با جمهوری اسلامی ایران آشکار کرد.
آقای روبیو گفت: «اگر ایران خواستار برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز است، می‌تواند مثل بسیاری دیگر از کشورها چنین برنامه‌ای داشته باشد، به این معنا که می‌تواند مواد غنی‌شده را وارد کند.»
این موضع آقای روبیو به وضوح عقب‌نشینی از موضع پیشین مایک والتز، مشاور امنیت ملی کاخ سفید است که خواهان «برچیدن کامل» برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران شده بود.
وزیر خارجه آمریکا افزود: «ما نمی‌خواهیم این مذاکرات را به صورت عمومی و از طریق رسانه‌ها انجام دهیم، زیرا به روند مذاکرات آسیب می‌زند. اما در صورت تمایل جمهوری اسلامی به داشتن برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز، راهی برای آن وجود دارد.»
پیش‌تر، استیو ویتکاف، فرستاده ویژه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در امور خاورمیانه و رئیس هیات آمریکایی در مذاکرات با جمهوری اسلامی ایران طی گفتگویی در فاکس‌نیوز گفته بود که تهران برای داشتن برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز «نیازی به غنی‌سازی اورانیوم در سطح بیش از ۳.۶۷ درصد ندارند.»
صحبت‌های آقای ویتکاف در ابتدا این گونه تعبیر شد که دولت آقای ترامپ با غنی‌سازی اورانیوم در ایران در حد برجام یعنی ۳.۶۷ درصد مشکلی ندارد. اما او صبح روز بعد در شبکه اجتماعی اکس نوشت: «هرگونه توافق نهایی باید چارچوبی برای صلح، ثبات و شکوفایی در خاورمیانه ایجاد کند. این بدان معنا است که ایران باید برنامه غنی‌سازی و تسلیحاتی هسته‌ای خود را متوقف و نابود کند.»
اکنون به نظر می‌رسد که آقای روبیو سعی داشته است با اظهارات خود به نوعی مواضع ضدونقیض نمایندگان دولت آقای ترامپ طی هفته‌های گذشته را جمع‌بندی و موضع اصلی آمریکا را در قبال مذاکرات با ایران اعلام کند.
بنابر اظهارات آقای روبیو، جمهوری اسلامی ایران می‌تواند فعالیت راکتورهای هسته‌ای خود را ادامه دهد، اما چون اجازه غنی‌سازی اورانیوم ندارد، مسیر دستیابی به سلاح هسته‌ای بسته خواهد شد.
با توجه به گزارش‌های پیشین مبنی بر شکاف عمیق در دولت دونالد ترامپ درباره برنامه هسته‌ای ایران و پیچیدگی مذاکرات، هنوز مشخص نیست که موضع اصلی دولت آمریکا در قبال برنامه هسته‌ای تهران چیست.
موضع تهران در قبال پیشنهاد آمریکا چه خواهد بود؟
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که چنین پیشنهادی که تنها بر واردات اورانیوم غنی‌شده استوار است، با مخالفت مقامات ایرانی روبرو خواهد شد.
سعید خطیب‌زاده، معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران روز چهارشنبه با حضور در یک برنامه تلویزیونی با تاکید بر خط قرمزهای تهران در مذاکرات گفت که «ساختار هسته‌ای کشور باید دست‌نخورده باقی بماند.»
آقای خطیب‌زاده گفت: «خاطرتان باشد آنچه که باید انجام شود، این است که ساختار برنامه هسته‌ای ایران باید دست‌نخورده باقی بماند. هیچیک از دستاوردهای ملت در حوزه توسعه و پیشرفت مشمول پذیرفتن استثنا نخواهد بود.»
علی شمخانی، مشاور سیاسی علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران روز ۱۹ آوریل و همزمان با دور دوم مذاکرات ایران و آمریکا در شبکه اجتماعی ایکس نوشته بود که مدل لیبی یا امارات مورد پذیرش جمهوری اسلامی ایران نیست.
اشاره آقای شمخانی به مدل لیبی که پیش‌تر از سوی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائيل به عنوان تنها مدل قابل قبول برای برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران مطرح شده بود، به معنای تسلیم کامل، فوری و یک‌جانبه برنامه هسته‌ای در ازای لغو تحریم‌ها است.
معمر قذافی، رهبر وقت لیبی در سال ۲۰۰۳ و تحت فشار شدید بین‌المللی تصمیم به کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای خود در ازای لغو تحریم‌های غرب گرفت.
آگهیاما مدل امارات چیزی بسیار شبیه به پیشنهاد آقای روبیو است. امارات متحده عربی از دهه ۲۰۰۰ میلادی تصمیم به ایجاد برنامه هسته‌ای غیرنظامی برای تولید برق گرفت. این تصمیم به ساخت نیروگاه هسته‌ای «براکه» منجر شد.
امارات متحده عربی طی این برنامه داوطلبانه از حق غنی‌سازی اورانیوم و بازفرآوری سوخت مصرف‌شده هسته‌ای صرف‌نظر کرد و اکنون سوخت مورد نیاز راکتورهایش را از شرکت‌های خارجی تامین می‌کند.
حسین موسویان، دیپلمات سابق جمهوری اسلامی و کارشناس سیاست هسته‌ای در دانشگاه پرینستون آمریکا گفت که ایده تامین سوخت از خارج به نخستین سال‌های برنامه هسته‌ای ایران باز می‌گردد. تهران در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ پیشنهاد داده بود که اگر آمریکا با تامین سوخت برای برنامه هسته‌ای ایران از کشورهای اروپایی موافقت کند، غنی‌سازی اورانیوم در ایران انجام نشود. اما واشنگتن در آن زمان با این پیشنهاد مخالفت کرده بود.
ریچارد نفیو که در تیم مذاکره کننده دولت‌های اوباما و بایدن حضور داشت گفت که این ایده در مذاکرات منتهی به برجام در سال ۲۰۱۵ نیز مطرح شده بود. اما ایران پیشنهاد داد که تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم آن می‌تواند سوخت مورد نیاز برای کشورهای هسته‌ای را تامین کند و از قبول تامین سوخت از خارج از کشور سرباز زد.
آگهیآقای نفیو گفت: «دهه‌هاست که درباره پروژه‌های مشترک و تأمین چندملیتی سوخت صحبت می‌شود. مشکل همواره بی‌اعتمادی ایران به دریافت سوخت و عدم تمایل دیگران برای پذیرش میزبانی ایران برای چنین تولیداتی بوده است.»
گری سامور، مدیر مرکز کرون برای مطالعات خاورمیانه در دانشگاه براندایس و مقام پیشین کاخ سفید در دوران اوباما، صرف نظر کردن تهران از برنامه غنی‌سازی اورانیوم را «بسیار بعید» دانست.
او گفت: «چنین امتناعی دولت ترامپ را با انتخابی میان بپذیرش برنامه غنی‌سازی محدود جمهوری اسلامی ایران تحت نظارت سخت‌گیرانه و بررسی گزینه نظامی که دونالد ترامپ در صورت امتناع ایران از توافق، تهدید به آن کرده است، مواجه می‌کند.»