پیشنهاد توافق هسته‌ای ارائه شده از سوی دولت ترامپ به ایران موقتا اجازه غنی‌سازی با غلظت پایین اورانیوم را می‌دهد، این درحالی است که آمریکا به همراه دیگر کشورها درحال کار بر روی طرح مفصلی است که ضمن جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، سوخت مورد نیاز برای نیروگاه‌های جدید را تامین کند.
آگهیبه گزارش نیویورک‌تایمز، این پیشنهاد که روز شنبه از طریق بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان به ایران رسید، در واقع پلی میان وضعیت فعلی و هدف نهایی آمریکا مبنی بر توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم در ایران است. بنابر گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، جمهوری اسلامی ایران توانایی غنی‌سازی اورانیوم را تا نزدیکی حد مورد نیاز برای تولید سلاح هسته‌ای دارد و در حال حاضر اورانیوم غنی‌شده مورد نیاز برای تولید حدود ۱۰ سلاح هسته‌ای را در اختیار دارد.
بنابر این پیشنهاد، ایالات متحده ساخت راکتورهای هسته‌ای را برای ایران تسهیل می‌کند و مذاکراتی را برای احداث تاسیسات غنی‌سازی تحت مدیریت کنسرسیومی متشکل از کشورهای منطقه آغاز خواهد کرد. زمانی که ایران از هریک از این وعده‌ها منتفع شود، متعهد به توقف غنی‌سازی در خاک خود خواهد بود.
در نتیجه، به گزارش نیویورک‌تایمز، بر اساس این طرح پیشنهادی، جمهوری اسلامی ایران تنها در سال‌های ابتدایی و تا زمانی که تاسیسات غنی‌سازی جدید که قرار است با مشارکت کشورهای عربی منطقه ساخته شود، به بهره‌برداری برسد، اجازه غنی‌سازی با غلظت پایین در خاک خود را خواهد داشت.
اکسیوس شامگاه سه‌شنبه در گزارشی به نقل از یک مقام ارشد ایرانی اعلام کرد که تهران در صورتی که تاسیسات هسته‌ای ذیل کنسرسیوم منطقه‌ای در خاک ایران احداث شود، با ایده حصول توافق با آمریکا بر پایه تشکیل این کنسرسیوم مشکلی ندارد.
این مقام ارشد ایرانی به اکسیوس گفت: « «اگر کنسرسیوم در قلمرو ایران فعالیت کند، ممکن است ارزش بررسی داشته باشد. اما اگر خارج از مرزهای کشور مستقر شود، قطعا محکوم به شکست خواهد بود.»
چنین واکنشی نشان دهنده آن است که تهران احتمالا پیشنهاد آقای ویتکاف را به‌طور کامل رد نخواهد کرد و برای مذاکره بر سر جزئیات وارد گفتگو می‌شود.
دونالد ترامپ عصر دوشنبه در شبکه اجتماعی «تروت سوشال» نوشت که در توافق احتمالی پیش‌رو ایران اجازه هیچ‌گونه غنی‌سازی نخواهد داشت. با توجه به گزارش نیویورک‌تایمز، ممکن است منظور آقای ترامپ توافق نهایی بوده و پیشنهاد کنونی تنها توافقی موقت و مسیری برای دستیابی به هدف نهایی رئیس‌جمهوری آمریکا است.
روزنامه اسرائيل هیوم در گزارشی به نقل از یک مقام عرب اعلام کرد که در طرح ارائه شده از سوی آمریکا پیشنهاد احداث تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم به یکی از جزایر خلیج فارس مطرح شده است. محصول این تاسیسات مورد استفاده کشورهای منطقه قرار خواهد گرفت.
به گفته این منبع، طی زمان لازم برای احداث این تاسیسات که احتمالا چند سال طول می‌کشد، ایران به شرط این که تاسیسات زیرزمینی خود را برچیند، مجاز خواهد بود غنی‌سازی اورانیوم در سطح غیرنظامی را تنها در تاسیسات روی زمین خود ادامه دهد.
به گزارش نیویورک‌تایمز ایده کنسرسیوم منطقه‌ای اساسا به معنای قرار دادن ایران در محاصره استراتژیک آمریکا و عربستان سعودی و امارات عربی متحده و دیگر کشورهای عضو است و هدف آن تولید سوخت هسته‌ای با غلظت پایین برای استفاده در نیروگاه‌های هسته‌ای و همزمان جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای خواهد بود.
با این حال سوال نهایی این است که آیا رهبران جمهوری اسلامی ایران با ترتیباتی که در نهایت از غنی‌سازی اورانیوم و تولید سوخت هسته‌ای در ایران جلوگیری می‌کند، موافقت خواهند کرد؟
عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران روز سه‌شنبه گفت که تهران برای غنی‌سازی اورانیوم به اجازه کسی نیاز ندارد.
به گفته مقامات ایرانی و اروپایی، متن پیشنهاد آمریکا که از سوی استیو ویتکاف، فرستاده دونالد ترامپ در امور خاورمیانه تهیه شده، در بسیاری موارد مبهم است که این نشان دهنده لزوم انجام چندین دور مذاکره در آینده است.
آقای عراقچی که به بیروت سفر کرده است، روز سه‌شنبه گفت: «پیشنهاد مکتوبی که از آمریکا دریافت کردیم، دارای ابهامات و سوالات بسیار زیادی است. خیلی از مسائل در این پیشنهاد روشن نیست. ما پاسخ مقتضی را در روزهای آینده براساس مواضع اصولی خود و منافع مردم ایران خواهیم داد.»
وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران افزود: «ادامه غنی‌سازی در خاک ایران خط قرمز ماست و این واقعیتی است که فکر می‌کنم الان همه کشورها آن را دریافته‌اند. غنی‌سازی الان به موضوع غرور ملی و افتخار برای ایران تبدیل شده است. این یک دستاورد بزرگ علمی است که دانشمندان ایرانی به آن دست یافته‌اند، امر وارداتی نیست که ما بتوانیم از آن صرف نظر کنیم.»
آقای عراقچی همچنین گفت: «مردم ایران برای دستیابی به این افتخار ملی فداکاری بسیاری کرده و بیش از ۲۰ سال تحریم‌های سنگین آمریکا را به خاطر این دستاورد دانشمندانشان تحمل کردند.»
به گزارش نیویورک‌تایمز به نقل از دو مقام ایرانی، پیشنهاد آمریکا دقیقا مشخص نکرده است که چه چیزی در برنامه هسته‌ای ایران باید برچیده شود. همچنین، مشخص نیست که کدام یک از صدها تحریم اعمال شده بر جمهوری اسلامی ایران در توافق نهایی لغو خواهد شد. این درحالی است که مقامات ایرانی بارها اعلام کرده‌اند که بدون برداشته شدن همه تحریم‌های اعمال شده، هیچ محدودیتی بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال نخواهند کرد.
کنسرسیوم پیشنهاد شده از سوی آقای ویتکاف سوخت هسته‌ای لازم برای ایران و دیگر کشورهای منطقه که به دنبال توسعه برنامه هسته‌ای خود هستند را تامین می‌کند. بازیگران مختلف بر یکدیگر نظارت خواهند داشت و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز فرآیند را زیر نظر خواهد داشت.
این در صورتی است که در این پیشنهاد محل احداث تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم به طور دقیق مشخص نشده است.
به گفته دو مقام ایرانی، تهران برای جلوگیری از شکست مذاکرات، راغب به پذیرش کنسرسیوم است. آن‌ها با این حال تاکید کردند که مذاکره‌کنندگان در دور بعدی با هدف انتخاب جزیره‌ای چون کیش یا قشم برای احداث این تاسیسات چانه‌زنی خواهند کرد.
یکی دیگر از ابهامات کنونی، واکنش احتمالی اسرائیل به چنین توافق موقتی است. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائيل تاکنون بارها از آقای ترامپ خواسته است که همراه با او به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کند. آقای ترامپ اخیرا اعلام کرد که به آقای نتانیاهو گفته که چنین حملاتی در شرایط کنونی و با توجه به مذاکرات جاری با تهران «نامناسب» است. آقای ویتکاف در جریان مذاکرات رم با ران درمر، مشاور نزدیک به آقای نتانیاهو دیدار کرد و دو کشور به‌طور منظم در مورد این مذاکرات در تماس هستند.
برخی تحلیل‌گران ایده کنسرسیوم را برد-برد توصیف کرده‌اند، زیرا هم آبروی ایران را حفظ می‌کند و هم متحدان منطقه‌ای و بازرسان آمریکایی را در فعالیت‌های هسته‌ای ایران مشارکت می‌دهد. همچنین نگرانی آمریکا از آغاز رقابت منطقه‌ای برای غنی‌سازی را کاهش می‌دهد.
علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین‌المللی بحران گفت: «اما حتی در صورت موافقت طرفین با اصل موضوع، هنوز باید جزئیات مشخص شوند. همچنین به یک راه‌حل موقتی نیاز دارند، چون تشکیل کنسرسیوم عملا چند سال زمان می‌برد.»
او افزود، تا زمانی‌که اختلاف‌نظر اساسی در مورد حق غنی‌سازی باقی بماند، توافق نهایی دور از دسترس است و در بهترین حالت، طرفین فقط می‌توانند بر سر سندی کلی برای چارچوب توافق آینده به توافق برسند.
کاخ سفید روز سه‌شنبه در واکنش به گزارش‌های منتشر شده در اکسیوس، سی‌ان‌ان، رویترز و نیویورک‌تایمز درباره محتوای پیشنهاد آقای ویتکاف گفت که به این گزارش‌ها بال و پر نمی‌دهد و آمریکا «در مطبوعات مذاکره نمی‌کند.»
کارولین لیویت، سخنگوی کاخ سفید روز سه‌شنبه گفت که جزئیات مورد نظر آمریکا در توافق پیشنهادی، در نامه‌ای که استیو ویتکاف از طریق وزیر خارجه عمان به ایران رساند، ذکر شده است و افزود: «آقای ویتکاف پیشنهادی مفصل و قابل قبول برای رژیم ایران فرستاده و به نفع آنان است که آن را بپذیرند. برای احترام به روند جاری، دولت در خصوص جزئیات این پیشنهاد با رسانه‌ها صحبت نخواهد کرد.»
خانم لیویت همچنین گفت که اگر جمهوری اسلامی ایران با این پیشنهاد موافقت نکند، با عواقب آن روبرو خواهد شد و تاکید کرد: «دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا به‌صراحت اعلام کرده که ایران هرگز نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد.»