به گزارش ایسکانیوز، در سده‌ای که قدرت نظامی با سامانه‌های دفاع موشکی پیشرفته، ناوهای اتمی و جت‌های رادارگریز تعریف می‌شد، ظهور یک پهپاد کوچک، ارزان و انتحاری ، ساخته یک کشور در حال تحریم ـ به‌طور شگفت‌انگیزی موازنه را به هم ریخت.
پهپاد «شاهد ۱۳۶» ساخت ایران، با هزینه‌ای کمتر از پنج هزار دلار، تبدیل به نماد جنگ‌های آینده شد: جنگ‌هایی که با هوش مصنوعی، فرمان از راه دور و ابزارهایی کم‌هزینه ولی مرگ‌بار اداره می‌شوند.

شاهد ۱۳۶: تکنولوژی بومی با اثرگذاری فرامنطقه‌ای

پهپاد «شاهد ۱۳۶» یک پرنده انتحاری با بردی بلند و موتوری ساده که به‌سختی توسط سامانه‌های پدافند هوایی شناسایی می‌شود.

در جنگ اوکراین ، کشور روسیه از این پهپاد تحت نام «گرن-۲» که قبل از جنگ تعداد زیادی از انها را خریداری کرده بود برای حمله به زیرساخت‌های حیاتی، مانند نیروگاه‌ها و مراکز مخابراتی اوکراین استفاده کرد.
در فروردین ۱۴۰۳ (آوریل ۲۰۲۴)، جمهوری اسلامی ایران با بهره‌گیری از این پهپادها در حمله گسترده به اراضی اشغالی فلسطین، بار دیگر کارآمدی آن‌ها را نشان داد. برخی از این پهپادها از آسمان اردن، عراق و سوریه عبور کردند و برترین سامانه‌های دفاعی آمریکایی و اسرائیلی نتوانستند مانع ورود آنها به سرزمین های اشغالی شوند.

این عملیات نه‌تنها از منظر نظامی بلکه از دید روانی، پیام آشکاری برای منطقه و جهان به همراه داشت: به این معنا که در دوران جدید، ابزارهای ساده اما هوشمند می‌توانند موازنه بازدارندگی را تغییر دهند.

اوکراین: کشوری جنگ زده ، اما خلاق در میدان جنگ

اوکراین، در مقابل زرادخانه سنگین روسیه، از ترکیب خلاقانه‌ای از پهپادهای بومی و وارداتی بهره گرفت: استفاده از «بایراکتار TB2» ترکیه برای ضربه زدن به ستون‌های نظامی روسیه در آغاز جنگ. طراحی پهپادهای دریایی انفجاری برای حمله به ناوگان روسیه در بندر سواستوپول. ساخت پهپادهایی دوربرد برای حمله به پایگاه‌های هوایی روسیه در عمق خاک این کشور، از جمله پایگاه‌های «دیاغیلیفُو» و «انگلس» که محل استقرار بمب‌افکن‌های هسته‌ای است.این حملات، که باعث آسیب جدی به برخی جنگنده‌های روسی شدند، بی‌سابقه‌ترین تهدید علیه پدافند راهبردی روسیه از زمان جنگ جهانی دوم به‌شمار می‌روند.

روسیه، ترکیه، چین و بریتانیا: چهار مسیر در پاسخ به تحول پهپادی

روسیه، در پاسخ به نیازهای جنگی، پهپادهای «لانسِت» را برای حمله دقیق به تانک‌ها و سامانه‌های ضد هوایی طراحی کرد. همچنین با پهپادهای «اورلان-۱۰» و «کوب» به عملیات‌های شناسایی و هجومی سرعت بخشید.
ترکیه نیز با معرفی پهپادهایی پیشرفته‌تر نظیر «آقنچی» و «بارق»، در حال تقویت جایگاه خود در صنایع دفاعی است. بارق، پهپادی کم‌ارتفاع، پرسرعت و هوشمند است که در میدان‌های نبرد نزدیک، بویژه در اوکراین تأثیر چشم‌گیری داشت.
چین، با راه‌اندازی واحدی تحت عنوان «ارتش هوش مصنوعی»، به تولید انبوه پهپادهای دریایی، زمینی و هوایی با قابلیت همکاری شبکه‌ای روی آورده است. بریتانیا نیز با ایجاد ساختاری موسوم به «نیروی جنگ از راه دور»، به‌طور خاص روی پهپادهای بدون نیاز به اپراتور انسانی سرمایه‌گذاری کرده است.

آمریکا: اعتراف به عقب‌ماندگی در برابر تهدیدات نوین

در پی حملات پهپادی اوکراین به پایگاه‌های روسیه و ناکارآمدی سامانه‌های دفاعی و پیشرفته روسی در برابر انبوه پهپادهای ارزان، پنتاگون در سال ۲۰۲۴ به‌طور رسمی اعلام کرد که: «راهبرد نظامی ایالات متحده نیازمند تحول و ارزش افزوده در حوزه پهپادهاست ، هم در زمینه تولید و هم در زمینه دفاع فعال.»

سازمان پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی آمریکا (دارپا) نیز از پروژه‌ای با نام «تولیدکننده توده‌ای» یا به زبان نظامی آمریکا «ریبلیکِیتور» پرده برداشت؛
این برنامه با هدف تولید هزاران پهپاد هوشمند، ارزان و خودمختار، تلاش دارد آمریکا را در رقابت پهپادی به جایگاه نخست بازگرداند.

آینده جنگ‌ها: از هوا به زمین و دریا

تحول پهپادها به حوزه‌های زمینی و دریایی نیز گسترش یافته است به حدی که پهپادهای دریایی اوکراینی با موفقیت کشتی‌های روسی را هدف قرار دادند.
امروزه، ترکیب هوش مصنوعی، فرماندهی از راه دور، و هزینه تولید پایین، مفهومی تازه از جنگ به‌وجود آورده است که حتی متحدان قدرت‌های بزرگ را نیز نگران کرده است.

از تهران تا واشنگتن، وقتی فناوری تعادل قدرت را بازنویسی می‌کند

پهپاد «شاهد ۱۳۶» بیش از آن‌که یک ابزار تاکتیکی باشد، حامل پیام ژئوپلیتیکی بزرگی بود و ان پیام این است: قدرت نظامی، دیگر در انحصار تجهیزات گران‌قیمت نیست. و کشوری با منابع محدود همچون ایران ، می‌تواند معادلات راهبردی قدرت‌های بزرگ را با هوشمندی دگرگون کند.همچنین باید اعتراف کرد ، در حالی که ایالات متحده در حال بازنگری بنیادی در راهبرد پهپادی خود است، ایران توانسته است با تکیه بر فناوری بومی، پیشتازی خود را در خیلی از عرصه ها بویژه تکنولوژی نظامی ثابت نماید .

جلال خالدی - خبرنگار و کارشناس مسائل سیاسی

انتهای پیام/