ابراهیم سحرخیز معاون اسبق آموزشوپرورش در دوره متوسطه در گفت‌و گو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز در پاسخ به این سوال که آیا شیوه کنونی آموزش یعنی سال‌های ابتدایی توصیفی و بعد تاکید بر نمره در متوسطه صحیح است یا خیر، عنوان کرد: ما امروز در نظام آموزشی کشور به مرحله‌ای رسیده‌ایم که نقش سوابق تحصیلی در فرایند پذیرش دانشجو، به‌ویژه در آزمون سراسری، بسیار پررنگ و تعیین‌کننده شده است. این تغییر، بر اساس قوانین موجود و همچنین مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، به‌ویژه طی یکی دو سال اخیر، به‌صورت رسمی در حال اجراست. طبق این سیاست‌ها، قرار است تأثیر سوابق تحصیلی به‌صورت قطعی و مستقیم باشد؛ به‌طوری‌که تا سقف ۶۰ درصد از نتیجه‌ی نهایی پذیرش دانشگاهی، مبتنی بر سوابق تحصیلی دانش‌آموزان باشد و تنها ۴۰ درصد از این سهم به کنکور اختصاص یابد. با این اوصاف، مشخص است که ما دیگر نمی‌توانیم صرفاً با نگاهی سطحی یا کلیشه‌ای به آموزش متوسطه‌ی دوم نگاه کنیم.
سحرخیز در ادامه بیان کرد: دانش‌آموزان باید نه‌تنها برای موفقیت در امتحانات نهایی آماده باشند، بلکه این آمادگی باید به‌نحوی باشد که آن‌ها را برای تحصیل در دانشگاه و ورود به رشته‌های تخصصی، آن‌هم با پایه‌های قوی، مهیا کند. همین مسئله است که جایگاه امتحانات نهایی و کشوری را پررنگ‌تر از همیشه کرده است. برخلاف گذشته که معدل، یک عدد کلی و نه‌چندان تأثیرگذار بود، امروز تک‌تک نمرات خام دروس نهایی در نظام آموزشی و در پذیرش دانشگاهی تأثیرگذار و تعیین‌کننده‌اند. به بیان ساده، نمره‌ی کتبی هر درس مثل ریاضی، فیزیک، ادبیات یا زیست‌شناسی، دیگر فقط نمره‌ی پایان‌ترم نیست؛ بلکه مستقیماً وارد فرآیند انتخاب رشته و قبولی دانشگاه می‌شود.
وی افزود: پایه و اساس مشکلات و چالش‌های دانش‌آموزان مربوط به مقطع ابتدایی است. متأسفانه در سال‌های اخیر ما در این مقطع حساس دچار نوعی چالش بنیادی شده‌ایم. اگرچه تلاش‌هایی برای کاهش حجم کتاب‌های درسی صورت گرفته و برخی برنامه‌ریزی‌ها برای کاهش محتوای آموزشی بوده، اما سؤال اساسی اینجاست که آیا این کاهش حجم، منطبق بر اهداف برنامه‌ی درسی ملی صورت گرفته یا خیر؟ اصلاً برنامه‌ی درسی ملی برای دوره‌ی ابتدایی، چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ آیا ما توانسته‌ایم به آن اهداف نزدیک شویم یا حتی آن‌ها را شناسایی کنیم؟
آموزش از مقطع ابتدایی دچار ضعف است
معاون اسبق آموزش متوسطه با تاکید بر اهمیت مقطع ابتدایی توضیح داد: طبق آمارها و پژوهش‌های رسمی، حدود ۴۰ درصد از دانش‌آموزان دوره‌ی ابتدایی ما مهارت خواندن و نوشتن را در حد انتظار ندارند. این آمار نگران‌کننده، فقط یک عدد نیست، این واقعیتی تلخ و عمیق است که ریشه‌های آن را باید در ساختار و عملکرد نظام آموزشی جست‌وجو کرد. این ضعف، خودش را در پایه‌های بالاتر مثل ششم ابتدایی یا متوسطه‌ی اول نشان می‌دهد اما متأسفانه این یک هشدار جدی و عینی است که باید با تمام وجود آن را جدی گرفت.
سحر خیز در ادامه تاکید کرد: یکی از دلایل مهم این وضعیت، می‌تواند نوع ارزشیابی ما در دوره‌ی ابتدایی باشد. ارزشیابی توصیفی، در اصل ایده‌ی خوبی است؛ چون قصد دارد استرس را از کودکان دور کند و فرآیند یادگیری را به‌جای حفظ کردن، بر فهمیدن و تجربه کردن متمرکز کند اما متأسفانه، در اجرا، این شیوه به شکل نادرستی پیاده شده است. آنچه در عمل اتفاق می‌افتد چیزی جز ارتقای خودبه‌خودی دانش‌آموزان بدون کسب مهارت‌های واقعی، به‌ویژه در پایه‌های اول تا سوم ابتدایی نیست. ما امروز با دانش‌آموزانی روبه‌رو هستیم که حتی مهارت پایه‌ای خواندن یک متن ساده یا نوشتن جملات ابتدایی را ندارند. حالا در چنین شرایطی، چطور می‌توانیم از آن‌ها انتظار داشته باشیم که درک مفاهیم علمی یا تحلیل محتوای متون را بلد باشند؟ وقتی سواد خواندن و نوشتن نباشد، هیچ مهارت دیگری هم نهادینه نخواهد شد.
معاون اسبق آموزش متوسطه گفت: گزارش‌های آزمون‌های بین‌المللی معتبر مانند آزمون تیمز هم این موضوع را تأیید می‌کنند. دانش‌آموزان ایرانی در مهارت خواندن و سواد متنی عملکرد ضعیفی دارند. این ضعف به‌ویژه در مناطق روستایی یا کمتر برخوردار شدت بیشتری دارد و دلیل آن این است که ما در این مدارس، معلم متخصص کمتری داریم، دسترسی به منابع آموزشی کمتر است، تعطیلات غیرضروری بیشتر است و نظارت کیفی بر فرایند تدریس در بیشتر مواقع وجود ندارد.
ضعف آموزش معلمان
وی با اشاره به توجه نکردن نظام آموزشی به آموزش معلمان عنوان کرد: نهضت توانمندسازی معلمان همچنان مهجور مانده است. بسیاری از معلمان پس از استخدام رسمی، دیگر نیازی نمی‌بینند که دانش خود را به‌روز کنند یا در دوره‌های ضمن‌خدمت شرکت کنند. این در حالی‌ست که در بسیاری از کشورهای پیشرفته، معلم هر سال باید دوره‌های جدید ببیند، باید روش‌های نوین تدریس را بلد باشد، باید با فناوری آموزشی آشنا باشد و باید بتواند دانش‌آموز را فعال، خلاق، مشارکت‌جو و باانگیزه تربیت کند. آموزشوپرورش باید معلمان را تشویق کند تا با استفاده از روش‌های نوین یاددهی و یادگیری فضای کلاس را برای دانش‌آموزان پویاتر و کاربردی‌تر کنند.
سحر خیز درادامه گفت: با استفاده از روش‌های نوین آموزشی، مانند فعالیت‌های گروهی، آموزش مبتنی بر پروژه و بازی‌های آموزشی، می‌توان خستگی و دلزدگی دانش‌آموزان را کاهش داد. اگر این روند اصلاح نشود، باید منتظر باشیم که در آینده‌ای نه‌چندان دور، بخش بزرگی از دانش‌آموزان ما در یادگیری و درک مفاهیم پایه دچار ضعف باشند. کاهش نمرات امتحانات نهایی، نه‌تنها بازتاب ضعف آموزشی در متوسطه است، بلکه نشانه‌ای از عملکرد ضعیف در پایه‌های ابتدایی است.
معاون اسبق آموزش متوسطه در ادامه تاکید کرد: در مورد سواد ریاضی و علوم تجربی هم وضع بهتر نیست. تمرکز نظام آموزشی در دوره‌ی ابتدایی باید روی سه حوزه‌ی اصلی سواد خواندن و نوشتن، مهارت‌های پایه‌ی ریاضی و حساب کردن، درک عمومی از علوم تجربی و پدیده‌های طبیعی باشد. در کنار این موضوعات، باید اجازه دهیم که کودک، کودکی کند. فرایند آموزش و یادگیری نباید در قالب قواعد خشک و انعطاف ناپذیرگنجانده شود. مبنای نظام آموزشی به ویژه در مقطع ابتدایی باید با نشاط، خلاقیت، بازی، کشف، و تجربه‌های واقعی همراه باشد.
سحرخیز در پایان توضیح داد: ما هنوز نتوانسته‌ایم خانواده‌ها را در مسیرآموزش با خود همراه کنیم. بخش بزرگی از اشکالات آموزشی، ریشه در خانه و جامعه دارد. نظام هدایت تحصیلی ما کارآمد نیست. والدین هنوز تصور می‌کنند که موفقیت فقط در رفتن به مدارس خاص، قبولی در کنکور، و دکتر و مهندس شدن خلاصه می‌شود. این باور اشتباه، از همان سال‌های ابتدایی کودک، او را وارد یک رقابت نابرابر، خسته‌کننده و گاهی تحقیرآمیز می‌کند. ما باید به‌طور جدی نظام هدایت تحصیلی‌مان را اصلاح کنیم. خانواده‌ها را آموزش دهیم، مشاوران حرفه‌ای تربیت کنیم؛ به مدارس اختیار عمل بدهیم، معلمان را توانمند کنیم و از همه مهم‌تر، کودک را در مرکز آموزش ببینیم و سلامت جسم و روان دانش‌آموزان را اولویت قرار دهیم.
خبرنگار: مهدیه امجدیان
انتهای پیام /
نظر شما