ادامه حملات هوایی اسرائیل به شهرهای ایران و پاسخهای تلافیجویانه تهران، موجب نگرانی فزاینده در خاورمیانهای شده که از زمان آغاز حمله نظامی اسرائیل به غزه در اکتبر ۲۰۲۳ نیز در وضعیت پرتنشی قرار داشت. در این بین، آمریکا نیز هواپیماهای سوخترسان و تجهیزات دریایی خود را اعزام کرده است.
دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا در اواخر روز دوشنبه ۱۶ ژوئن اعلام کرد که ترک زودهنگام نشست سران گروه هفت در کانادا «هیچ ارتباطی» با تلاش برای دستیابی به آتشبس میان اسرائیل و ایران ندارد.
اگرچه که هنوز هیچ حمله رسمی از سوی آمریکا علیه ایران نشده، اما پیام کوتاه و مبهم آقای ترامپ در شبکههای اجتماعی پس از ترک این اجلاس مهم، باعث گمانهزنیهایی شده که شاید آمریکا بهزودی از حالت تدافعی به نقش فعال در رزم تهاجمی در منطقه تغییر وضعیت دهد.
مخصوصا اینکه اظهارات امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه مبنی بر اینکه آقای ترامپ با هدف ارائه پیشنهاد آتشبس میان اسرائیل و ایران، اجلاس گروه هفت را ترک کرده، توسط رئیسجمهوری آمریکا به شدت تکذیب شد.
ترامپ اندکی پس از آنکه او هشدار تخلیه تهران را صادر کرد، محل برگزاری نشست در رشتهکوههای راکی کانادا را ترک کرد. البته یک مقام کاخسفید روز سهشنبه گفت که منظور آقای ترامپ از «تخلیه تهران» اعمال فشار بر ایران «برای مذاکره» بوده است.
دونالد ترامپ هنگام بازگشت به واشنگتن در پلتفرم تروثسوشال نوشت: «ماکرون به اشتباه گفت که من نشست گروه ۷ را در کانادا ترک کردم تا به پایتخت برگردم و روی "آتشبس" میان اسرائیل و ایران کار کنم.... اشتباه است! ماکرون اصلا نمیداند چرا من اکنون در راه بازگشت به واشنگتن هستم، اما قطعا این موضوع هیچ ربطی به آتشبس ندارد. موضوعی بسیار بزرگتر از این در میان است.»
موضوع هرچه باشد، به گفته کاخ سفید «بهخاطر اتفاقاتی که در خاورمیانه رخ میدهد» است. به هر روی اگر موضوع ایران باشد، میتوان چند سناریو را متصور بود.
پشتیبانی از جنگ طولانیمدت و دوربرد
ردیابی پروازها و اظهارات مقامات دفاعی نشان میدهد که دستکم ۳۶ فروند هواپیمای سوخترسان نیروی هوایی آمریکا در ۲۴ ساعت گذشته به پایگاههای هوایی راهبردی در اسپانیا، آلمان، ایتالیا، بریتانیا و استونی اعزام شدهاند.
چندین هواپیما نیز به مناطق تحت مسئولیت فرماندهی مرکزی آمریکا، از جمله خلیج فارس فرستاده شدهاند. وظیفه این هواپیماها، سوخترسانی در حین پرواز به جنگندههای آمریکا و متحدانش است تا عملیات هوایی طولانیمدت را ممکن سازند.
همزمان، نیروی دریایی آمریکا نیز ماموریت ناو هواپیمابر یواساس نیمیتز در جنوب شرق آسیا را لغو و این شناور غولپیکر را همراه با کشتیهای جنگی همراهش، سریعتر از آنچه انتظار میرفت به سوی خاورمیانه اعزام کرده است.
پیت هگست، وزیر دفاع آمریکا در گفتوگو با شبکه فاکسنیوز اعلام کرد که هدف دولت آمریکا «دستیابی به صلح از مسیر اعمال قدرت» است. او تأیید کرد که تحرکات کنونی نظامی آمریکا برای جلوگیری از تشدید بیشتر تنشها انجام میشود، نه برای آغاز درگیری.
به گفته مقامات دفاعی، احتمال دارد که جنگندههای بیشتری نیز در چارچوب این واکنش اعزام شوند، اگرچه هنوز مشخص نیست که چه نوعی و به کجا فرستاده خواهند شد.
یورونیوز فارسی را در ایکس دنبال کنید
در حالی که دونالد ترامپ و دیگر مقامات ارشد این کشور گفتهاند که ایالات متحده در حملات هوایی شرکت ندارد، واشنگتن بهروشهای دیگری از جمله دفع حملات ایران، از اسرائیل حمایت میکند.
مقامات دفاعی آمریکا روز جمعه اعلام کردند که سامانههای پدافند موشکی آمریکا مانند پاتریوت و تاد در سرنگونی پهپادها و موشکهای ایرانی نقش داشتهاند.
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل نیز در یک نشست خبری در روز دوشنبه اذعان کرد که خلبانان آمریکایی در هدفگیری پهپادهای ایرانی مشارکت دارند.
تغییر نظام سیاسی از طریق ترور رهبر ایران
امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه در نشست خبری خود از محل اجلاس سران گروه ۷ در کانادا، علاوه بر ادعای تلاش آقای ترامپ برای رسیدن به آتشبس بین ایران و اسرائیل، اظهار داشت که تلاش برای تغییر نظام سیاسی در ایران از طریق زور، «یک اشتباه راهبردی» خواهد بود.
او گفت: «همه کسانی که فکر میکنند میتوان با بمباران یک کشور از بیرون، آن را برخلاف خواست خودش نجات داد، همواره در اشتباه بودهاند.»
این در حالی است که مقامات آمریکایی در گفتگو با آکسیوس ادعا کردند که در طول یک هفته گذشته، اسرائیل فرصتی عملیاتی برای ترور علی خامنهای، رهبر ایران داشته است؛ اما آقای ترامپ بهصراحت به اسرائیل اعلام کرده که با این اقدام مخالف است.
یک مقام آمریکایی دیگر به این رسانه گفت که دلیل این مخالفت آن است که ایرانیها تاکنون آمریکاییها را نکشتهاند؛ اما اگر آمریکاییها هدف قرار بگیرند، دولت ترامپ ممکن است از ترور آقای خامنهای حمایت کند.
بنیامین نتانیاهو، روز دوشنبه به شبکه ایبیسی گفت که کشتن خامنهای میتواند «جنگ را پایان دهد» و این گزینه همچنان روی میز است.
امتیازگیری از ایران با ساکت کردن نتانیاهو
یک مقام آمریکایی گفته است که آقای ترامپ در مقطعی، از استیو ویتکاف، فرستادهاش در خاورمیانه و احتمالا معاونش جیدی وانس خواسته بود پیشنهادی برای دیدار با ایرانیها ارائه کنند. اما روز دوشنبه، او در شبکههای اجتماعی نوشت که «همه باید فورا تهران را تخلیه کنند» که نشانهای از پیشرفت دیپلماتیک نیست.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران که در مذاکرات اخیر، هدایت تیم مذاکره کننده ایران را بر عهده داشته نیز روز دوشنبه علاقمندی خود را به رسیدن به توافق نشان داد و در اظهاراتی گفت: «اگر رئیسجمهور ترامپ واقعاً به دیپلماسی علاقمند است و میخواهد این جنگ را متوقف کند، گامهای بعدی بسیار مهم خواهند بود.»
عراقچی گفت: «فقط یک تماس تلفنی از واشنگتن لازم است تا کسی مثل نتانیاهو را ساکت کند... این میتواند راه را برای بازگشت به دیپلماسی هموار کند.»
اگر ترامپ در این زمینه عقبنشینی کند، احتمالا هدف اصلی اسرائیل در این جنگ هرگز به دست نخواهد آمد.
بمب سنگرشکن ۱۴ تنی؛ مشارکت آمریکا در نابودی تاسیسات فردو
اگر تلاش دیپلماتیک بینتیجه بماند یا ایرانیها حاضر به قبول خواسته اصلی ترامپ، یعنی پایان کامل غنیسازی اورانیوم در خاک ایران نشوند، ترامپ همچنان میتواند دستور نابودی تأسیسات فردو و دیگر تأسیسات هستهای را صادر کند.
اینکه آیا آمریکا وارد نبرد با ایران میشود و به اسرائیل کمک میکند تا تأسیسات غنیسازی اورانیومِ فردو را نابود کند، پرسشی سرنوشتساز است.
تنها سلاح مناسب برای این کار، بمب عظیم سنگرشکنی است که وزن آن به ۱۴ تن میرسد و فقط بمبافکن بی-۲ قادر به حمل آن است. اسرائیل نه چنین بمبی را در اختیار دارد و نه بمبافکن لازم برای رساندن آن به هدف دارد.
تمرینهای آمریکا نشان داده که یک بمب بهتنهایی مشکل را حل نمیکند؛ هر حمله به فردو باید به صورت موجوار انجام شود و بمبافکنهای بی-۲ یکی پس از دیگری بمبها را در یک محل واحد رها کنند. مضافا اینکه این عملیات باید توسط خلبان و خدمه آمریکایی اجرا شود.
اگر ترامپ تصمیم به انجام این اقدام بگیرد، ایالات متحده بهطور مستقیم وارد یک درگیری تازه در خاورمیانه خواهد شد؛ دقیقاً همان نوع جنگی که ترامپ در دو کارزار انتخاباتی خود وعده داده بود از آن دوری میکند.
مقامهای ایرانی پیشتر هشدار دادهاند که مشارکت آمریکا در حمله به تأسیسات هستهای ایران، اندک امید باقیمانده برای توافق هستهای را که ترامپ مدعی است هنوز به آن علاقمند است از بین خواهد برد.
روز دوشنبه صبح وقتی از آقای ترامپ پرسیده شد که چه چیزی باعث میشود آمریکا به صورت نظامی از اسرائیل در حملاتش به ایران حمایت کند، او به خبرنگاران گفت: «نمیخواهم دربارهاش صحبت کنم.»
به فیسبوک یورونیوز فارسی بپیوندید
اما جمهوریخواهان بههیچوجه در این دیدگاه همصدا نیستند. موضوع فقط متوقف کردن سانتریفیوژهای فردو نیست؛ بلکه بحث بر سر نگاه جریان موسوم به «ماگا» یا «عظمت را دوباره به آمریکا بازمیگردانیم» به این است که آمریکا باید از برخی جنگها و تکرار تجربه افغانستان و عراق به هر قیمتی دوری کند.
در پنتاگون نیز به دلایل دیگری اختلافنظر وجود دارد از جمله اینکه هر نیروی نظامی که به جنگهای خاورمیانه اختصاص مییابد، از تمرکز بر اقیانوس آرام و مهار چین کم میکند.
ممکن است گزینههای دیگری به جای بمباران برای هدف قرار دادن تأسیسات فردو وجود داشته باشد؛ اگرچه هیچکدام از آنها قطعیت ندارند.
اگر برق تأسیسات فردو توسط خرابکاران یا بمباران قطع شود، ممکن است باعث آسیب یا نابودی سانتریفیوژهایی شود که با سرعت مافوق صوت میچرخند.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی روز دوشنبه گفت که احتمالا همین اتفاق در مرکز عمده غنیسازی اورانیوم دیگر ایران یعنی نطنز رخ داده است. اسرائیل جمعه گذشته برق این تأسیسات را قطع کرد و آقای گروسی افزود که این اختلال احتمالا باعث چرخش بیرویه سانتریفیوژها شده است.
جمعبندی
آقای ترامپ تا این مرحله از درگیریها میتواند همه این گزینهها را در نظر بگیرد. با انجام یک تلاش دیگر برای دیپلماسی تحمیلی، میتواند به هواداران خود در جریان «مگا» ثابت کند که از تهدید بمب سنگرشکن برای پایان دادن مسالمتآمیز به این بحران استفاده میکند.
او همچنین میتواند به ایرانیها بگوید که به هر شکل قرار است آنها غنیسازی اورانیوم را یا از طریق توافق دیپلماتیک یا با انفجار کوه فردو متوقف کنند.
اما اگر ترکیب اقناع و فشار شکست بخورد، وقت تصمیمگیری برای ترامپ نزدیکتر میشود مبنی بر اینکه آیا این جنگ اسرائیل است یا آمریکا.
در عین حال پیشبینیناپذیری ترامپ همواره یکی از مولفههای شخصیتی او بوده است.