اسرائیل در حالی وارد جنگ با ایران شده که از پشتیبانی تسلیحات پیشرفته غربی و تسلط کامل هوایی برخوردار است. در مقابل اما زرادخانه ایران که در اثر سالها تحریم و حملات دقیق اخیر تضعیف شده است، برای حفظ این رقابت تلاش میکند. در ادامه به مقایسه این دو کشور و به ویژه توان آفندی و پدافندی آنها میپردازیم.
جمعیت فعلی جمهوری اسلامی ایران تا چهارشنبه، ۱۸ ژوئن ۲۰۲۵، بر اساس تفسیر «وردمتر» از آخرین دادههای سازمان ملل متحد، ۹۲،۳۸۳،۶۳۹ نفر است. جمعیتی ۹۲ میلیون نفری که تقریباً ۱۰ برابر اسرائیل (نزدیک به ۱۰ میلیون نفر) است. دو کشوری که در فاصله ۱۷۰۰ کیلومتری از یکدیگر قرار دارند و از تاریخ جمعه ۱۳ ژوئن با حمله مستقیم اسرائیل به ایران و در بحبوحه مذاکرات هستهای ایران با آمریکا وارد جنگی رو در رو شدهاند.
در این نوشتار با استفاده از منابع مختلف از جمله مؤسسه بینالمللی مطالعات استراتژیک (IISS) و نیز مؤسسه پژوهشهای صلح استکهلم «سیپری» و سایر منابع قدرت دفاعی و آتش ارتشهای دو کشور را بررسی خواهیم کرد.
برتری بودجهای اسرائیل
بر اساس آخرین گزارش سیپری، هزینههای نظامی اسرائیل در سال ۲۰۲۴ با ۶۵ درصد افزایش به ۴۶.۵ میلیارد دلار رسید که شدیدترین افزایش سالانه از زمان جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷ است، زیرا این کشور به جنگ در غزه ادامه داد و درگیری با حزبالله در جنوب لبنان را تشدید کرد. بار نظامی آن به ۸.۸ درصد از تولید ناخالص داخلی افزایش یافت که دومین رتبه در جهان است.
هزینههای نظامی ایران با وجود مشارکت در درگیریهای منطقهای و حمایت از گروههای نیابتی منطقهای، در سال ۲۰۲۴ با کاهش ۱۰ درصدی به ۷.۹ میلیارد دلار کاهش یافت. تأثیر تحریمها بر ایران، ظرفیت این کشور برای افزایش هزینهها را به شدت محدود کرد.
از سوی دیگر، چنان که سیپری در آخرین آمار خود نوشته است، در میان صد شرکت اول سازنده سلاحهای نظامی در جهان، نام هیچ شرکت ایرانی وجود ندارد. این در حالی است که دست کم سه شرکت اسرائیلی در میان ۵۰ تولیدکننده برتر اسلحه در جهان قرار دارند و نام آنها در ردههای ۲۴ تا ۴۴ این جدول دیده میشود.
توان برتر هوایی اسرائیل
بعد مسافت میان دو کشور موجب شده تا رویارویی زمینی امکان پذیر نباشد و در اختیار داشتن هواپیماهای جنگنده در حمله به اهداف تعیین شده نقش مهمی ایفا کند.
طبق آمار IISS، اسرائیل دارای ۳۴۰ هواپیمای نظامی آماده جنگ است، که این کشور را در حملات هوایی دقیق در جایگاهی برتر قرار میدهد. در میان این هواپیماها، جنگندههای دوربرد اف ۱۵، جنگندههای رادارگریز پیشرفته اف ۳۵ و بالگردهای تهاجمی سریع دیده میشوند.
IISS برآورد میکند که ایران حدود ۳۲۰ هواپیمای نظامی دارد.اما تعیین تعداد واقعی هواپیماهای قدیمی ایران که واقعاً توان پرواز دارند، دشوار است؛ چرا که تهیه قطعات یدکی برای آنها بسیار دشوار شده است.
در گزارش فوربس آمده است که بدنه هواپیماهای ایران، از جمله میگ-۲۹، حداقل ۳۵ سال قدمت دارد و هیچ ارتقاء قابل توجهی بر روی آن انجام نشده است. فوربس افزود که تامکتهای اف ۱۴ ایران حدود نیم قرن قدمت دارند، در حالی که نسل سوم فانتومهای اف ۴ نیروی هوایی ایران و تایگرهای اف ۵ از آخرین هواپیماهای در حال خدمت در سطح جهان بودند.
موشکها و پهپادهای ایرانی، متنوعترین در خاورمیانه
برنامه موشکی ایران بهعنوان گستردهترین و متنوعترین برنامه موشکی در خاورمیانه شناخته میشود. ایران هنوز از جتهای جنگنده خود در جنگ استفاده نکرده و صرفاً به موشکها و پهپادهای خود متکی است. پهپاد شاهد ۱۳۶، موشکهای عماد، خرمشهر و فتاح از جمله آنهاست برد آنها بین ۱۴۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلومتر متغیر است و بنابراین به هر نقطهای از اسرائیل میرسند.
ذخیره موشکهای بالستیک ایران بین ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ عدد تخمین زده میشود و طبق گزارشها، ماهانه بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ عدد از آنها تولید میشود.
با این حال، حمله اخیر ایران به اسرائیل، محدودیتهای استراتژی بازدارندگی نامتقارن موشکی آن را نشان داده است. پدافند موشکی اسرائیل با حمایت شرکا به نرخ رهگیری فوقالعاده بالایی از موشکهای بالستیک دست یافت و نیروهای هوایی اسرائیل و شرکا توانستند اکثر موشکهای کروز و پهپادهای ایران را قبل از رسیدن به مرزهای اسرائیل سرنگون کنند.
گنبد آهنین و سامانه پیکان اسرائیل
سامانههای دفاعی «گنبد آهنین» و «پیکان» ستون فقرات دفاع اسرائیل را تشکیل میدهند. کل قلمرو اسرائیل توسط سیستمهای دفاع موشکی محافظت میشود.
سامانه دفاعی «پیکان ۳» که به طور مشترک با ایالات متحده تولید شده است، از کل قلمرو محافظت میکند. از سوی دیگر، «پیکان ۲» محافظت از یک منطقه محدودتر را ارائه میدهد. سامانه پاتریوت نیز برای محافظت از یک محله استفاده میشود. در برخی از ویدیوها، میتوان سامانههای پاتریوت را دید که مستقیما در شهرهای بزرگ اسرائیل مستقر شدهاند.
سامانه دفاع هوایی چندلایه و چند میلیارد دلاری اسرائیل شامل فلاخن داوود و همچنین سیستم پدافند هوایی لیزری «پرتو آهنین» نیز هر کدام برای اهداف مختلف و با بردهای مختلف استفاده میشوند. ایالات متحده سرمایهگذاری هنگفتی در این سامانه دفاعی انجام داده و تا حد زیادی پوشش امنی را برای اسرائیل در برابر حملات موشکی تضمین کرده است.
ایران به تازگی از موشک بالستیک خیبر شکن «قاسم بصیر» رونمایی کرده است که قادر به گریز از سامانههای دفاع هوایی مانند پاتریوت است.
چالش پدافند هوایی ایران
چالش پدافند هوایی ایران با اسرائیل متفاوت است، به ویژه اینکه ایران مساحت بسیار بیشتری دارد. این امر در عین حال میتواند از نظر پنهانکاری مزیتی را برای ایران فراهم کند.
نسل قدیمی تر سیستمهای موشکی پدافند هوایی در ایران قابلیت محدودی دارند و احتمالاً در دسترس بودن عملیاتی آنها نیز محدود باشد. سیستمهای مدرن دوربرد آن مانند اس ۳۰۰ از سایتهای کلیدی دولتی، از جمله اطراف تهران، محافظت میکنند.
ایرانیها همچنین سیستمهای سیار بومی توسعه دادهاند که به طور گسترده پراکنده شدهاند. این سیستمها مجموعهای ناهمگون از طرحهایی هستند، که ذخایر انفرادی هر یک ممکن است محدود باشد. هنگامی که در ماه آوریل ۲۰۲۴ اسرائیل به یک رادار اس ۳۰۰ در اصفهان حمله کرد، نه تنها یک قطعه کلیدی از تجهیزات را نابود کرد، بلکه نشان داد که حتی پیشرفتهترین سیستم ایران قادر به مقابله با مهمات پیشرفته دورایستای اسرائیل نیست.
نیروی دریایی و مساله تنگه هرمز
نیروی دریایی ایران نسبتاً قدیمی است و بر اساس گزارش IISS، حدود ۲۲۰ شناور دارد. در مقابل، نیروی دریایی اسرائیل تنها حدود ۶۰ شناور در اختیار دارد.
تهران توانمندی نامتقارن گستردهای در حوزه دریایی توسعه داده است که شامل قایقهای تندرو تهاجمی، سامانههای موشکی ساحل به دریا و پهپادهای انتحاری با برد بلند میشود. ایران بارها تهدید کرده که تنگه هرمز را خواهد بست. با این حال، چنین اقدامی بهسرعت هرگونه درگیری را گسترش خواهد داد و احتمالاً بر اقتصاد ایران و همچنین اقتصاد متحدانش تأثیر منفی خواهد گذاشت.
برای ایران یک گزینه محتاطانهتر و همچنان مختلکننده میتواند توقیف بیشتر کشتیهایی باشد که با اسرائیل در ارتباط هستند. حملات محدود دریایی در اقیانوس هند و تسهیل حملات بیشتر توسط انصارالله (حوثیها) میتواند از دیگر گزینههای ایران باشد.
در زمینه دریایی گزینههای واکنش مستقیم اسرائیل ممکن است محدود باشد، اما میتواند شامل هدف قرار دادن داراییهای دریایی ایران در دریای سرخ بهویژه آنچه تحت کنترل سپاه پاسداران است، باشد. در سناریوی کمپین هوایی، اسرائیل ممکن است پایگاههای دریایی ایران، بهویژه تأسیسات و شناورهای متعلق به سپاه که در بندرگاهها مستقر هستند را هدف قرار دهد.
تعداد سربازان
طبق آمار موسسه بینالمللی مطالعات استراتژیک در سال ۲۰۲۵، ایران از نظر تعداد پرسنل فعال از اسرائیل پیشی میگیرد. جمهوری اسلامی ۹۶۰ هزار نفر نیرو در مقابل ۶۳۴۵۰۰ نفر نیروی اسرائیلی دارد. این تعداد شامل ۶۱۰ هزار پرسنل فعال و ۳۵۰ هزار نیروی ذخیره در ایران میشود، در حالی که اسرائیل ۱۶۹ هزار و ۵۰۰ پرسنل فعال و تعداد بیشتری نیروی ذخیره به رقم ۴۶۵ هزار و ۵۰۰ نفر دارد.
به فیسبوک یورونیوز فارسی بپیوندید
تهدید هستهای
اسرائیل بهطور غیررسمی سلاح هستهای در اختیار دارد، اما سیاست رسمی آن، حفظ ابهام عمدی است. با اینحال الجزیره به نقل از انجمن کنترل تسلیحات مستقر در آمریکا گزارش داد که اسرائیل حدود ۹۰ کلاهک هستهای دارد.
در مقابل، ایران بهعنوان کشوری دارای سلاح هستهای شناخته نمیشود و با وجود اتهامات وارده، تأکید دارد که برنامه هستهایاش صرفاً غیرنظامی بوده و هدفی برای دستیابی به تسلیحات هستهای ندارد.