اروپا تلاش می‌کند از طریق دیپلماسی، جلوی وقوع جنگی تمام‌عیار میان ایران و اسرائیل را بگیرد. قرار است روز جمعه شماری از مقامات ارشد دیپلماتیک اروپا با نمایندگان ایران در ژنو دیدار و گفت‌وگو کنند تا از شدت تنش‌ها کاسته شود.
آگهیدر شرایطی که نگرانی‌ها از گسترش درگیری میان ایران و اسرائیل به سایر کشورهای خاورمیانه افزایش یافته، اروپا تلاش می‌کند از طریق مذاکره، از وقوع جنگی فراگیر در منطقه جلوگیری کند.
وزیران خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا به همراه کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز جمعه در ژنو با نمایندگان حکومت ایران گفت‌وگو خواهند کرد. هدف این دیدار، کاهش تنش‌ها میان دو قدرت منطقه‌ای است؛ تنشی که پس از حمله هوایی اسرائیل به مواضع ایران و کشته شدن چند فرمانده ارشد نظامی این کشور بالا گرفت.
اروپایی‌ها می‌کوشند نوعی «دیپلماسی رفت‌و‌برگشتی» میان تهران، تل‌آویو، واشنگتن و پایتخت‌های اروپایی شکل دهند. آنها امیدوارند بتوانند دوباره گفت‌وگوهای امنیتی با ایران را از سر بگیرند؛ گفت‌وگوهایی که پس از خروج یک‌جانبه دولت ترامپ از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ متوقف شد.
این توافق، که با نام برجام شناخته می‌شود در سال ۲۰۱۵ میان ایران، اتحادیه اروپا، چین، روسیه، فرانسه، آلمان و بریتانیا امضا شد. بر اساس این توافق، ایران در ازای کاهش شدید ذخایر اورانیوم و تعداد سانتریفیوژهای خود از بخشی از تحریم‌های غرب رهایی یافت.
امروز، برخی از تاسیسات هسته‌ای ایران از جمله سایت‌های نطنز هدف حملات موشکی اسرائیل قرار گرفته‌اند.
اروپا و رویاهای از‌دست‌رفته؟
با وجود آن‌که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال ۲۰۱۸ اجرای تدریجی تعهدات از سوی تهران را تایید کرده بود، دولت ترامپ تصمیم گرفت به‌صورت یک‌جانبه از برجام خارج شود و عملا این توافق را بی‌اثر کرد.
با این اقدام، یکی از دستاوردهای مهم دیپلماسی اروپایی از بین رفت.
دیوید ریگولت-روز، پژوهشگر اندیشکده سیاست خارجی «آی‌آر‌ای‌اس»، می‌گوید خروج آمریکا از برجام تصمیمی شتاب‌زده بود. او می‌گوید: «این توافق با همه ایراداتش، یک چارچوب داشت. همین چارچوب می‌توانست پایه‌ای برای مذاکرات آینده و رسیدن به توافقی محکم‌تر باشد. حتی اگر اروپایی‌ها کنترل کاملی بر روند نداشتند.»
اشتباه در محاسبه قدرت و تجارت این توافق فرصتی برای اتحادیه اروپا بود تا پس از دهه‌ها تحریم‌های ایالات متحده و غرب علیه جمهوری اسلامی، روابط تجاری خود را با ایران از سر بگیرد. اما پس از فروپاشی برجام، مقامات تهران اتحادیه اروپا را نیز بابت ناکامی در حفظ توافق مقصر دانستند.
ریگولت-روز می‌گوید این انتقاد چندان منصفانه نبود، چرا که اروپا مسبب شکست برجام نبود و خودش نیز از عواقب آن آسیب دید. او به «قانون فراسرزمینی» آمریکا اشاره می‌کند که اجازه می‌دهد واشنگتن حتی شرکت‌های غیرآمریکایی را به‌خاطر تجارت با ایران تحریم کند؛ تحریم‌هایی که به گفته او، تمایل اروپا برای گسترش روابط اقتصادی با ایران را به‌شدت کاهش داد.
ایران از زمان محمدرضا پهلوی عضو پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) بوده و بر همین اساس موظف است به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجازه دسترسی به تاسیسات هسته‌ای خود را بدهد. همین موضوع باعث شده بروکسل ایران را بازیگری عقلانی بداند، حتی اگر رفتار هسته‌ای تهران در هاله‌ای از ابهام باشد.
اگرچه تهران سال‌ها پیش تولید اورانیوم غنی‌شده در سطح بالا را متوقف کرد اما به توسعه توانایی‌های موشکی متعارف و حمایت از گروه‌های نیابتی مانند حماس در غزه، حزب‌الله در لبنان و حوثی‌ها در یمن ادامه داد.
رابرت کوپر، دیپلمات ارشد پیشین بریتانیا به یورونیوز گفت: « این موضوع برای ایرانی‌ها بیشتر جنبه غرور ملی دارد و بعید می‌دانم که اصلا قصد کنار گذاشتن آن را داشته باشند.» او اضافه می‌کند: «دستیابی به قدرت هسته‌ای می‌توانست ایران را به یکی از بازیگران مهم خاورمیانه و حتی فراتر از آن تبدیل کند.»
برنامه هسته‌ای ایران و وجود تجهیزات غنی‌سازی اورانیوم و راکتور آب‌سنگین، در دوران ریاست‌جمهوری محمد خاتمی به‌صورت رسمی علنی شد. او توانست فرانسه، آلمان و بریتانیا را به مذاکره‌ای ترغیب کند که هدفش توقف برنامه غنی‌سازی ایران بود.
در آن زمان، خاویر سولانا، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از معماران اصلی این مذاکرات بود. دیپلمات اسپانیایی که باور داشت توافق بهتر از درگیری است و اتحادیه اروپا می‌تواند بهترین میانجی باشد.
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
رابرت کوپر به یاد می‌آورد: «سولانا شیفته ایران بود. ما هم در آن زمان نوعی تحسین نسبت به ایران داشتیم. هدف ما در آن زمان این بود که ایرانی‌ها را متقاعد کنیم که یک برنامه هسته‌ای نظامی آنها را به هدفی برای حمله تبدیل خواهد کرد.»