جنگ و خاموشی اینترنت؛ اختلال و قطعی ارتباط در میانه حملات سایبری
نیمهشبی که حملات موشکی علیه ایران آغاز شد هنوز هم ادامه دارد؛ تیرگی جنگ حالا ۱۰ روز است که بر کشور سایه انداخته و تاریخ ایران را به قبل و بعد از خود تقسیم کرده است. در این روزها، التهاب و تنش هیچ بخشی از زندگی ما را بینصیب نگذاشته است. این بار هم در میانه بحران یکی از مهمترین مشکلات برقراری ارتباط، اتصال به دنیا و دسترسی به اطلاعات بوده است.
اینترنت از همان روز اول، تنها چند ساعت پس از شروع حملات رژیم صهیونیستی به ایران با محدودیتها و اختلالاتی مواجه شد. محدودیتهایی که وزارت ارتباطات در بیانیهای آن را وابسته به «شرایط ویژه کشور» خواند و محدودیتها را موقتی اعلام کرد.
در روزهای ابتدایی اختلالات اینترنت کم و بیش ادامه پیدا میکرد و پایداری شبکه کاهش پیدا کرده بود. تجربه کاربران نشان میداد کیفیت و سرعت اینترنت کشور کاهش پیدا کرده و نمودار نتبلاکس در تاریخ ۱۳ ژوئن (۲۳ خرداد) کاهش ترافیک اینترنت بینالملل ایران را تأیید میکرد. نتبلاکس در گزارش خود اعلام کرد:
کاهش ترافیک اینترنت بینالملل ارائهدهندگان درگاهها و سرورهای مجازی را تحتتأثیر قرار داده است. این اتفاق در بحبوحهی افزایش تنشها پس از مجموعهای از «حملات پیشدستانه» اسرائیل رخ داده است.- گزارش ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵ نتبلاکس
در همان شرایط اخباری از برقراری اتصال به اینترنت ماهوارهای استارلینک هم مطرح شد. با وجود این که اتصال به استارلینک به شکل محدود در ایران وجود دارد و کسانی که تجهیزات مربوط به آن را دریافت کردهاند میتوانند به این اینترنت متصل شوند اما برخلاف ادعاها و اخبار منتشرشده، هیچگونه اینترنت ماهوارهای با قابلیت اتصال مستقیم از طریق موبایل معمولی در ایران فعال نیست، چون تجهیزات اختصاصی آن بهصورت گسترده در کشور وجود ندارد.
اختلالات اینترنت، افت شدید سرعت و ناپایداری بهویژه در شبکه اینترنت همراه باعث نارضایتی کاربران شده بود. فاطمه مهاجرانی، سخنگوی هیئت دولت، ۲۶ خرداد ماه در پاسخ به نارضایتی از وضعیت اینترنت، که باعث اختلال در دسترسی به اطلاعات و ارتباطات و تشدید نگرانیها میشد، اعلام کرد: «با توجه به حملات سایبری که دشمن به مراکز زیرساختی در حوزه فناوری اطلاعات دارد برای پایداری شبکه مجبور هستیم سرعت شبکه را پایین بیاوریم.» او هم کاهش سرعت را موقتی و ناشی از یک تصمیم مدیریتی اعلام کرد.
حجم حملات سایبری به کشور دائما بیشتر میشد و محدودیتهای اینترنت برای دفع این حملات اعمال میشد. اما این محدودیتها باعث بروز اختلال در بسیاری از سرویسها، مثلا گوگلمپ، میشد.
در پنجمین روز جنگ، با افزایش شدت حملات سایبری به ایران، مرکز مدیریت راهبردی افتای ریاستجمهوری ایران در نامهای رسمی، وضعیت آمادهباش سراسری سایبری را اعلام کرد و همه دستگاههای اجرایی و نهادهای حساس کشور را موظف کرد که از تاریخ ۲۱ تا ۳۱ خرداد ۱۴۰۴، بالاترین سطح الزامات امنیتی را رعایت کرده و زیرساختهای فناوری اطلاعات خود را در وضعیت هشدار کامل قرار دهند.
- اعلام آمادهباش سایبری در ایران؛ افتا نسبت به حملات هدفمند هشدار داد18 روز قبلمطالعه '2
- هشدار کمیسیون افتای نصر تهران نسبت به تشدید تهدیدات سایبری17 روز قبلمطالعه '2
در همین روز دادههای رادار کودفلر نشان داد که ۷۵ درصد ترافیک اینترنت از ایران کاهش پیدا کرده است و این شرایط حدس و گمانها را بهسمت قطعی اینترنت بینالملل کشور برد. هرچند این موضوع میتوانست باعث افزایش نگرانی و نارضایتی مردم شود اما شواهد نشان میداد که اینترنت بهزودی طوری محدود شود که فقط اتصال به شبکه ملی اطلاعات برقرار بماند.
حمله سایبری به زیرساختهای بانک سپه و بانک پاسارگاد در روزهای ۲۷ و ۲۸ خرداد هم تحت فشار بودن زیرساختهای ارتباطی کشور را نشان میداد و احتمال قطعی اینترنت را تشدید میکرد. با این که سخنگوی دولت ظهر چهارشنبه، ۲۸ خرداد ۱۴۰۴، اعلام کرد «اینترنت تا زمانی که اضطرار نباشد ملی نمیشود» اما حدود ساعت ۱۶:۲۰ عصر همان روز دسترسی به اینترنت ابتدا محدود و سپس بهصورت گسترده و برای اکثر کاربران قطع شد.
دادههایی که نتبلاکس در روز ۱۸ ژوئن ۲۰۲۵ (۲۸ خرداد) منتشر کرد نیز نشان داد که «ترافیک اینترنت در ایران بهطور چشمگیری کاهش پیدا کرده است.» نتبلاکس توضیح داده بود که این اتفاق در بحبوحه تشدید درگیری با اسرائیل رخ داده و به احتمال زیاد توانایی دسترسی عمومی به اطلاعات را در این زمان بحرانی محدود خواهد کرد.
نمودار بعدی هم حاکی از «قطع تقریباً کامل و سراسری اینترنت» بود که پس از چندین اختلال جزئی در روزهای گذشته و در بحبوحه تشدید تنشهای نظامی رخ داده بود.
وزارت ارتباطات در همین روز با صدور اطلاعیهای قطعی اینترنت بینالملل را تایید اما گفت که محدودیت اعمالشده موقتی است. در بخشی از متن اطلاعیه این وزارتخانه آمده است:
با توجه به سوء استفادهی دشمن متجاوز، از شبکهی ارتباطی کشور برای اهداف نظامی و تهدید جان و مال مردم مظلوم، با تصمیم مراجع ذیصلاح، موقتا محدویت هایی در دسترسی کاربران به شبکه اینترنت اعمال گردیده است.- اطلاعیه وزارت ارتباطات
این محدودیت هرچند موقتی بود اما کوتاهمدت نبود و تا لحظه نگارش این گزارش همچنان برای بخشی از کاربران ادامه دارد. محدودیت شدیدی که نتبلاکس پیشبینی کرده بود برای حدود سه روز ادامه داشت. با وجود این که تصور میشد این قطعی فقط محدود به اینترنت بینالملل باشد، اما تعداد زیادی از کاربران در این مدت به شبکه ملی اطلاعات هم دسترسی نداشتند. شواهد و گزارشهای کاربران نشان میداد در مناطق مختلف جغرافیایی وضعیت اتصال و دسترسی به شبکه ملی اطلاعات متفاوت بوده و میزان ناپایداریها در همه نقاط یکسان نبوده است.
با توجه به این که قطعی و محدودیت اینترنت با هدف دفع حملات سایبری اعمال شده بود، انتظار میرفت در مدت اعمال محدودیت حملات سایبری دفع شود. بیستونهم خرداد یک منبع آگاه به خبرگزاریها اعلام کرد که «قطع اینترنت کشور ریزپرندهها را زمینگیر کرد». او مدعی شده بود که شبکهی ریزپرندههای اسرائیل با استفاده از اینترنت سیمکارت در کشور فعالیت داشته و با قطع اینترنت، آن شبکه کاملاً زمینگیر و هدفگیری جنگندههای دشمن به شکلی موثر مختل شده است.
در همین روزهای قطعی دسترسی به اینترنت بینالملل در ایران وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هم توضیح داد که «محدودیتهای اینترنتی بهدلیل سوءاستفادهی رژیم صهیونیستی از شبکههای ارتباطی برای اهداف نظامی» اعمال شدهاند.
- چرا اینترنت بینالملل محدود شد؟ وزارت ارتباطات پاسخ میدهد15 روز قبلمطالعه '1
- سخنگوی دولت: به دلیل حملات سایبری اینترنت جهانی محدود شده است15 روز قبلمطالعه '1
شنبه، ۳۱ خرداد از صبح و حوالی ظهر از شدت قطعی و محدودیتهای اینترنتی کاسته شد. حالا کاربران کمکم میتوانستند به سرویسها، پیامرسانها و پلتفرمهای خارجی دسترسی پیدا کنند. نتبلاکس هم در بهروزرسانی ۲۱ ژوئن خود نوشت:
آمارها نشان میدهد که پس از حدود ۶۲ ساعت قطعی اینترنت بهدلیل تصمیم دولت، اتصال اینترنت در ایران تا حدودی برقرار شده است؛ با این حال، خدمات در برخی مناطق همچنان ضعیف است و سطح کلی اتصال کمتر از حالت عادی باقی مانده است.- گزارش ۲۱ ژوئن ۲۰۲۵ نتبلاکس
البته این اتصال به معنی بازگشت ترافیک اینترنت بینالملل کشور به حالت عادی نبود. بعدازظهر ۳۱ خرداد نتبلاکس دوباره اعلام کرد که اتصال اینترنت در ایران بار دیگر محدود شده است: «قطع سراسری اینترنت در ایران همچنان ادامه دارد و دسترسی به اطلاعات را محدود کرده است.»
امروز، در اولین روز تابستان ۱۴۰۴، نتبلاکس با انتشار دادههای جدید توضیح داد که «قطعی اینترنت در ایران وارد چهارمین روز خود شده است، در حالی که با وجود بازگشت جزئی اتصال، کشور همچنان تا حد زیادی آفلاین باقی مانده است.»
این دادهها نشان داد میزان دسترسی به اینترنت کمتر از یک سوم ظرفیت قبل از محدودیتها است. این قطعی باعث شده خدمات ارتباطی، دسترسی به اطلاعات و برقراری ارتباط با دیگران هنوز هم مختل باشد.
حالا در دهمین روز جنگ و چهارمین روز محدودیتها شما هم از وضعیت اتصال و دسترسی خود به اینترنت بنویسید. در شهری که هستید وضعیت اینترنت چگونه است؟ اختلالها چه تاثیری بر زندگیتان گذاشته و چه مشکلاتی برایتان پیش آورده است؟ خوب است اگر راهکاری برای کمک به دیگران در دسترسی به اینترنت دارید، در بخش نظرات پیشنهادهای خود را بنویسید.