از تعلیق معاملات تا ضرورت پرهیز از هیجان

جنگ هر چند با مرگ و نابودی همراه است؛ سوی دیگر نیز دارد: اراده، پایداری و شهامت. در چنین شرایطی، فضای کسب‌وکار دچار ابهام و بازارهای مالی با بحران اعتماد مواجه می‌شوند.سرمایه‌گذاران نیز در معرض تصمیم‌گیری‌هایی دشوار قرار می‌گیرند، جایی که ترس، هیجان و گاه شایعات، جای تحلیل و آینده‌نگری را می‌گیرند. بررسی واکنش بورس‌ها در چنین شرایطی بیانگر طیف گسترده‌ای از اقدامات از بستن بازار تا ادامه فعالیت حتی در پناهگاه است. بررسی تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که بسته‌شدن یا محدودسازی معاملات در شرایط جنگی یا حملات تروریستی، امری غیرمعمول نیست. برای نمونه، بورس نیویورک(NYSE) پس از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به مدت شش روز تعطیل شد و با بازگشایی در ۱۷ سپتامبر، شاخص داوجونز با سقوطی تاریخی ۷.۱ درصدی مواجه شد. در زمان حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، بورس مسکو برای مدت طولانی تعطیل شد و پس از بازگشایی، فقط معاملات اوراق دولتی آن هم به‌صورت محدود و تحت نظارت شدید مجاز بود. در همین زمان، بورس اوکراین نیز بلافاصله تعطیل شد و تنها پس از چند هفته، به شکل نمادین و با معاملات اوراق حمایتی دولتی بازگشایی شد.

در طول تاریخ، حتی در شرایط جنگی شدید نیز برخی بورس‌ها به فعالیت خود ادامه داده‌اند. بورس لندن در جریان جنگ جهانی دوم با وجود بمباران‌های شدید، فعالیت خود را در فضای پناهگاهی ادامه داد و تنها در زمان اصابت مستقیم موشک به ساختمان بورس برای مدت کوتاهی تعطیل شد.

بازارهای مالی معمولاً حتی در شرایط عادی نیز به ابزارهای کنترلی مانند دامنه نوسان، توقف نماد و محدودیت معاملات روزانه مجهز هستند تا در برابر نوسانات هیجانی واکنش نشان دهند.طبیعی است که در شرایط بحرانی، این ابزارها با حساسیت و دقت بیشتری به کار گرفته می‌شوند. سیاست‌گذاران اقتصادی معمولاً تلاش می‌کنند با مدیریت رفتار جمعی سرمایه‌گذاران، از تشکیل موج‌های فروش ناشی از ترس و شایعه جلوگیری کنند.

بازگشایی بازارها پس از بحران نیز فرآیندی تدریجی و هوشمندانه است. معمولاً ابتدا ابزارهای کم‌ریسک نظیر اوراق بدهی دولتی فعال می‌شوند و سپس به‌تدریج ابزارهای پرریسک مانند سهام، اوراق مشتقه و صندوق‌های قابل معامله بازمی‌گردند.در این دوران، توجه به افق‌های میان‌مدت و بلندمدت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

برای سرمایه‌گذاران، پیام اصلی این تجربه‌ها روشن است: در مواجهه با بحران‌های بزرگ، پرهیز از تصمیم‌های هیجانی و عجولانه، رمز عبور از طوفان‌ها است. تصمیم‌گیری بر اساس ترس، نه‌تنها باعث خروج از بازار در بدترین زمان ممکن می‌شود، بلکه بازگشت به بازار را نیز با تردید و هزینه همراه می‌کند. در حالی که تجربه نشان داده است با عبور از بحران و بازگشت ثبات، بازارها معمولاً روند منطقی و رو به رشدی را از سر می‌گیرند.

در نهایت، بازارهای مالی بخش جدایی‌ناپذیر هر اقتصاد مدرن هستند و تأمین مالی در دوران بازسازی پس از بحران، بدون وجود بازار سرمایه‌ای کارآمد امکان‌پذیر نخواهد بود. از همین رو، نگاه بلندمدت، بهره‌گیری از ابزارهای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و پرهیز از رفتارهای هیجانی می‌تواند مسیر موفق‌تری را پیش روی سرمایه‌گذاران قرار دهد؛ چه در روزهای آرام، و چه در بحبوحه‌های بحرانی و به ویژه در پسابحران‌ها.

رضا کیانی_ مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران