سهامداران در صف فروش/چهار علت و یک راه‌حل

علیرضا توکلی کاشی، کارشناس بازار سرمایه، در گفت و گو با صدای بورس در پایان اولین روز معاملات بورس پس از تعطیلی ، نکات مهمی درباره وضعیت فعلی بازار سهام، صندوق‌های طلا و صندوق‌های سرمایه‌گذاری ثابت مطرح کرد.

وی در ادامه افزود: امروز در حالی معاملات بورس تهران و فرابورس به پایان رسید که پس از حدود دو هفته تعطیلی، بخش سهام، صندوق‌های طلا و صندوق‌های ثابت دوباره باز گشایی شدند. به طوری که حجم معاملات در بازار سهام حدود ۳ هزار میلیارد تومان، بازار طلا ۳.۵ هزار میلیارد تومان و صندوق‌های ثابت نزدیک ۱۳ هزار میلیارد تومان بود که نشان‌دهنده مشارکت نسبتا بالا در روز بازگشایی است.

توکلی کاشی ضمن تحسین عملکرد صندوق های درآمد ثابت در هفته های گذشته ، گفت: عملکرد مدیران در شرایط حساس اخیر بازار فوق‌العاده بوده و نقش کلیدی در حفظ اعتماد سرمایه‌گذاران داشته است. به طوری که صندوق‌های ثابت که عمر چندانی ندارند، می‌توانستند با یک اشتباه بزرگ از صحنه بازار حذف شده و اعتماد مردم را به کلی از دست بدهند. اما با فعالیت مستمر صندوق‌های ETF و صندوق‌های صدور و ابطالی، این اطمینان به سرمایه‌گذاران داده شد که وعده نقدشوندگی در همه شرایط عملی شده است.

با این وجود، توکلی کاشی اشاره کرد که در روند فعلی صندوق‌های ثابت برخی مشکلات کوچک وجود دارد که باید در جلسات تخصصی بررسی و رفع شوند.وی هشدار داد که اگر نقدشوندگی صندوق‌های ثابت مختل شود یا سرمایه‌گذاران نتوانند به راحتی سرمایه خود را برداشت کنند، ممکن است پدیده خطرناکی مشابه «بانک‌ران» در سیستم بانکی اتفاق بیفتد؛ وضعیتی که در آن اعتماد عمومی از بین می‌رود و همه به دنبال خروج سرمایه خود خواهند بود.

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به نمونه‌هایی مانند حملات سایبری اخیر به برخی بانک‌ها که موجب اختلال در دسترسی مشتریان به حساب‌های خود شد، گفت : صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز در چنین شرایطی در معرض خطر مشابهی قرار دارند اما خوشبختانه با تلاش مدیران، چنین بحرانی تاکنون رخ نداده است.

اشتباه تعطیلی صندوق‌های طلا

موضوع دیگری که توکلی کاشی بر آن تاکید داشت، تعطیلی صندوق‌های طلا بود و اظهار داشت : تعطیلی این صندوق‌ها پس از یک هفته توقف، اشتباه بوده و نیازی به ادامه تعطیلی در هفته دوم نبوده است. به گفته وی، صندوق‌های طلا ذاتا باید نقدشونده باشند و بستن آن‌ها به دلیل نوسانات قیمت یا شرایط خاص اقتصادی، موجب ایجاد نگرانی در سرمایه‌گذاران و کاهش اعتماد بازار می‌شود.

وی افزود : بهانه‌هایی مانند تعطیلی بازار سبز میدان یا بازار فیزیکی طلا، دلیل قابل قبولی برای بستن بازار طلا در بورس نیست. در حال حاضر نمادهای گواهی سپرده سکه در بورس به دلیل وجود خریداران و فروشندگان متعدد، به راحتی نقدشونده هستند و می‌توانند قیمت را به درستی به سایر بخش‌های اقتصادی و سیاسی مخابره کنند.

توکلی کاشی هشدار داد که بستن بازارهای فارکس و طلا می‌تواند سیگنال‌های نادرستی به سرمایه‌گذاران ارسال کند، به خصوص که ممکن است در روزهای آینده نیز با بحران‌های کوتاه‌مدت یا میان‌مدت مواجه شویم. به همین دلیل، نهاد ناظر باید دقت کند که چنین تصمیماتی به بازار لطمه نزند.

وضعیت بازار مشتقات و نیاز به مشارکت فعالان بازار

کارشناس بازار سرمایه همچنین درباره بازار مشتقات که عمدتا مختص فعالان حرفه‌ای است، گفت: محدودیت‌هایی مانند دامنه نوسان، حجم مبنا و بسته بودن برخی نمادهای پایه به دلیل مجامع یا افشاهای اطلاعاتی، همیشه در محاسبات فعالان این بازار لحاظ شده است. اما بسته بودن طولانی‌مدت نمادهای مشتقه می‌تواند به خصوص در زمان‌های سررسید ابزارهای مالی، مشکلاتی ایجاد کند.

توکلی کاشی پیشنهاد کرد : به جای تصمیمات یک‌جانبه، سازمان بورس نظر فعالان بازار را از طریق انجمن‌های حرفه‌ای مانند کانون نهادهای سرمایه‌گذاری و کانون کارگزاران جویا شود و بر اساس جمع‌بندی نظرات، تصمیم‌گیری کند. همچنین، تمدید مدت فعالیت ابزارهای مشتقه و دادن فرصت یک ماهه به فعالان بازار می‌تواند بخش زیادی از نیازهای آنان را موقتاً برطرف کند.

بازار بدهی و چالش‌های نرخ بهره

یکی دیگر از حوزه‌هایی که این کارشناس بازار سرمایه به آن پرداخت، بازار بدهی بود. به گفته وی ، مدیران صندوق‌های ثابت برای تأمین منابع مالی خود بخشی از بودجه را از فروش اوراق بدهی تامین می‌کنند، اما نرخ‌های بالای بیش از ۴۰ درصد در این بازار مشکلاتی ایجاد کرده است.

توکلی کاشی گفت : بانک مرکزی با جریمه ۳۴ درصدی بانک‌هایی که کمبود منابع دارند و اعلام نرخ ۲۳ تا ۲۵.۶ درصدی برای شبکه بانکی، شرایط سختی ایجاد کرده است. توکلی کاشی از سازمان بورس خواست که با همکاری بانک مرکزی، شورای عالی بورس و وزارت اقتصاد، نرخ‌های بهره در بازار بدهی را به صورت منطقی بین ۳۰ تا ۳۴.۵ درصد تنظیم کنند تا نقدشوندگی بازار افزایش یابد و تنش‌های موجود کاهش پیدا کند.

وی این راهکار را مشابه عملکرد بانک‌های مرکزی در بازارهای جهانی در شرایط جنگ یا تحریم دانست که با دخالت موقتی، بازارها را آرام نگه داشته‌اند.

وضعیت صف‌های فروش و ابهامات بازار سهام

توکلی کاشی به حجم بالای صف‌های فروش سهام اشاره کرد و گفت : امروز حدود ۳۵ هزار میلیارد تومان صف فروش وجود داشت که در پایان معاملات به حدود ۲۷ تا ۲۸ هزار میلیارد تومان کاهش یافت.

به گفته وی ابهامات خارجی حمله اخیر اسرائیل به ایران و افزایش نگرانی‌ها درباره ادامه درگیری‌ها و تأثیرات احتمالی آن بر زیرساخت‌ها و بازارهای کشور، ابهامات داخلی که نگرانی درباره سیاست‌های سازمان بورس، احتمال تعطیلی‌های مجدد بازار، محدودیت‌های دامنه نوسان و رفتار آینده بازار، نیاز به آرامش: برخی سرمایه‌گذاران برای حفظ آرامش در شرایط پرتنش حاضر به فروش سهام با زیان و نگهداری پول در سپرده بانکی هستند و حرکت توده‌وار: صف‌های فروش طولانی باعث تشدید رفتار گروهی شده و افراد بیشتری را به پیوستن به صف فروش تشویق می‌کند چهار عامل اصلی را دلیل این وضعیت برشمرد.

ضرورت باز بودن بازار و راهکار پیشنهادی

توکلی کاشی در پاسخ به سوال مهم اینکه آیا در شرایط فعلی بازار باید باز بماند یا خیر؟ به به سه دلیل اساسی برای باز بودن بازار اشاره کرد و گفت: شفافیت قیمت سهام برای تعیین دقیق NAV صندوق‌های سرمایه‌گذاری ثابت، نیاز به ارزیابی روزانه وثایق بانکی پشتوانه سهام و عملکرد درست ابزارهای مشتقه که به قیمت‌های شفاف نیاز دارند سه دلیلی است که باید بازار باز بماند.

با این حال، این کارشناس بازار سرمایه نگرانی از تشدید هیجانات در صورت ادامه روند فعلی داشت و راهکارهایی ارائه کرد و گفت:

بازار باید هر روز باز باشد، اما در قالب سه حراج تک‌قیمتی در ساعات ۹، ۱۰ و ۱۱ صبح با حضور صرفاً سرمایه‌گذاران نهادی و بدون دامنه نوسان. در این مرحله، حداقل حجم سفارش‌ها بین ۱۰ تا ۱۰۰ میلیارد تومان تعیین شود تا فقط نهادهای بزرگ مشارکت کنند.

وی ادامه داد: قیمت‌های کشف‌شده در این حراج‌ها، مبنای معاملات پیوسته برای سرمایه‌گذاران خرد از ساعت ۱۱:۳۰ تا ۱۲:۳۰ با دامنه نوسان صفر باشد. این روش مشابه مدل “Trade-at-Last” است و می‌تواند نقدشوندگی را حفظ کند و از نوسانات هیجانی جلوگیری کند.

توکلی کاشی تاکید کرد که این روند باید هر روز تا زمانی که حجم صف‌های فروش به زیر ۵ هزار میلیارد تومان برسد، ادامه یابد. این رقم در روزهای عادی بین ۳ تا ۶ هزار میلیارد تومان است و اعداد بالاتر نشان‌دهنده شرایط بحرانی است.

خبرنگار : آرمان هنرکار