در حالی که موج گرمای بی‌سابقه بخش‌هایی از اروپا را دربر گرفته، یوروریفای به شواهدی می‌پردازد که نشان می‌دهد تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت‌های انسانی چگونه باعث گرم‌تر و طولانی‌تر شدن این پدیده‌ها شده است.
آگهی
پیش‌بینی می‌شود در روز چهارشنبه دما در چندین کشور اروپایی بار دیگر به‌شدت افزایش یابد، چرا که مناطق پرفشار همچنان بخش بزرگی از قاره را دربر گرفته‌اند.
کارشناسان می‌گویند که موج گرمای طاقت‌فرسا دیگر پدیده‌ای نادر نیستند و به «روال جدید» تبدیل شده‌اند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، همین هفته هشدار داد: «گرمای شدید دیگر یک اتفاق نادر نیست، بلکه به بخشی از زندگی روزمره ما تبدیل شده است.»
موج گرمای غیرعادی که اکنون اروپا را در برگرفته، ناشی از پدیده‌ای موسوم به «گنبد گرما»ست؛ یعنی منطقه‌ای با فشار بالا که برای مدتی در یک ناحیه باقی می‌ماند و هوای گرم را در همان‌جا حبس می‌کند. با این حال، این پرسش همچنان محل بحث است که گرمایش زمین، ناشی از دهه‌ها استفاده گسترده از سوخت‌های فسیلی، تا چه حد باعث شدیدتر شدن این موج‌های گرما شده است.
دانشمندان هشدار می‌دهند که نمی‌توان هر رویداد آب‌وهوایی را مستقیما به تغییرات اقلیمی نسبت داد. این پدیده‌ها مستقل از تغییرات اقلیمی هم رخ می‌دهند. اما اجماع علمی وجود دارد که گرمایش زمین، موج‌های گرما را بیشتر، شدیدتر و طولانی‌تر کرده و این می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامت مردم داشته باشد.
موج‌های گرمای داغ‌تر، ماندگارتر و مکررتر
پژوهشگران «کربن‌بریف» به‌تازگی همه مطالعات علمی منتشرشده درباره تاثیر تغییرات اقلیمی بر پدیده‌های شدید آب‌وهوایی را بررسی کرده‌اند. این تحلیل، ۱۱۶ مورد از موج‌های گرمایی را در اروپا شامل می‌شد که از این میان، در ۱۱۰ مورد (۹۵٪)، تغییرات اقلیمی باعث شدت گرفتن یا احتمال بیشتر وقوع آن شده بود.
دانشمندان نهاد «نسبت‌دهی هوای جهان» (World Weather Attribution) نیز تخمین زده‌اند که احتمال وقوع موج‌های گرمایی در ماه ژوئن در دوران کنونی حدود ۱۰ برابر بیشتر از دوران پیشاصنعتی است. برخی دیگر هم می‌گویند الگوهای جوی که به این موج‌های گرما دامن می‌زنند، از دهه ۱۹۵۰ تاکنون نزدیک به سه برابر قدرتمندتر و طولانی‌تر شده‌اند.
موج گرما معمولا دوره‌ای از دمای بالاتر از حد معمول است که دست‌کم سه روز ادامه دارد. این یعنی دمای آستانه برای تعریف موج گرما از یک کشور به کشور دیگر و حتی در مناطق مختلف یک کشور تفاوت دارد. مثلا در آتن اگر دما برای مدتی طولانی به ۳۹ درجه برسد، موج گرما محسوب می‌شود اما در هلسینکی همین پدیده با ۲۵ درجه هم اتفاق می‌افتد.
از آنجا که میانگین دمای زمین به‌طور کلی بالاتر رفته، شرایط برای وقوع موج‌های گرما هم فراهم‌تر شده است.
والریو لوکارینی، اقلیم‌شناس دانشگاه لستر می‌گوید الگوهای جوی اکنون نه تنها شدیدتر، بلکه «پایدارتر» هم شده‌اند. او توضیح می‌دهد که سامانه‌های پرفشار، که حرکتشان کند شده، باعث حبس هوای گرم در یک ناحیه و ماندگاری آن می‌شوند. این یعنی انحراف‌های دمایی هم بیشتر و هم طولانی‌تر شده است.
مطالعه‌ای به سرپرستی همین گروه از دانشمندان اروپایی نشان می‌دهد که موج‌های گرمای کنونی در اروپا نسبت به رویدادهای مشابه گذشته تا ۲.۵ درجه گرم‌تر و خشک‌تر شده‌اند، نتیجه‌ای که مستقیما به تغییرات اقلیمی نسبت داده می‌شود.
سامانتا برگس، معاون مدیر سرویس تغییرات اقلیمی کوپرنیک اتحادیه اروپا، به یورونیوز گفت: «در حال حاضر شاهد موج گرمای بی‌سابقه‌ای در سطح قاره هستیم و این موج گرما به‌خاطر تغییرات اقلیمی، گرم‌تر از حد معمول است.»
او در ادامه توضیح داد: «این موج گرما از سه نظر قابل توجه است: شدت دماهای پیش‌بینی‌شده در مناطق وسیع، وسعت جغرافیایی این پدیده و اینکه این اتفاق خیلی زود در فصل تابستان رخ داده است.»
برگس افزود: «دوره‌های گرمای شدید که به‌طور غیرمعمول در اوایل یا اواخر تابستان رخ می‌دهند، بیشتر شده‌اند و همین موضوع بازه زمانی خطر فشار گرمایی را در سال طولانی‌تر کرده است.»
اروپا آسیب‌پذیرتر از دیگر مناطق
اروپا سریع‌تر از هر قاره‌ی دیگری در حال گرم شدن است؛ در حالی که میانگین افزایش دما در جهان حدود ۰.۲ درجه در هر دهه است، این رقم در اروپا به ۰.۵ درجه می‌رسد. نزدیکی این قاره به قطب شمال که سریع‌ترین روند گرمایش را دارد، یکی از دلایل این مسئله است و همین آن را در برابر موج‌های گرما آسیب‌پذیرتر می‌کند.
مرکز اقلیم‌شناسی منطقه‌ای سازمان جهانی هواشناسی گزارش داده که از میان ۳۰ موج گرمای شدید اروپا در فاصله‌ی ۱۹۵۰ تا ۲۰۲۳ دست‌کم ۲۳ مورد از سال ۲۰۰۰ به بعد رخ داده‌اند.
دانشمندان همچنین هشدار می‌دهند که جنوب اروپا و نواحی مدیترانه به‌طور خاص در معرض این موج‌های گرما هستند، چرا که بین مناطق خشک شمال آفریقا و مناطق مرطوب‌تر شمال اروپا قرار گرفته‌اند.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۰ نشان داد که این وضعیت باعث افزایش فشار سطحی غیرعادی در مدیترانه می‌شود و همچنین هوای داغ و خشک صحرای بزرگ آفریقا را به سمت مراکش و جنوب‌غربی اروپا می‌فرستد. این امر منجر به بهارهای خشک مکرر و خشکسالی و موج‌های گرما در تابستان می‌شود.
دانشمندان همچنین می‌گویند تغییر الگوی جت استریم یعنی جریان‌های سریع هوایی که کره زمین را از غرب به شرق دور می‌زنند هم یکی دیگر از دلایلی است که اروپا و آمریکای شمالی همزمان با موج‌های گرمایی شدید روبه‌رو می‌شوند.
پژوهشگران آلمانی در سال ۲۰۲۲ اعلام کردند که پدیده‌ای به نام «جریان جتی دوگانه» که در آن جریان هوای سریع به دو شاخه تقسیم می‌شود و هوای گرم را برای مدتی روی قاره نگه می‌دارد نقش مهمی در افزایش موج‌های گرما در اروپای غربی دارد.
موج‌های گرمایی در دریاها چه وضعیتی دارند؟
اگرچه مناطق خشکی در اروپا سریع‌تر از اقیانوس گرم می‌شوند اما مدیترانه در حال حاضر شاهد رکوردشکنی دمای سطح دریا، از جمله در ماه ژوئن است.
سامانتا برگس می‌گوید: «وقتی آب دریا گرم باشد، بخار بیشتری ایجاد می‌کند و هوای بالای آن را گرم‌تر می‌کند. این بخار، انرژی بالقوه بیشتری برای طوفان‌ها به وجود می‌آورد. بنابراین بین جو و اقیانوس یک چرخه بازخوردی شکل می‌گیرد.»
پروفسور لوکارینی هم تاکید می‌کند که موج گرمای فعلی همزمان با افزایش دمایی غیرمعمول تا ۴ یا ۵ درجه بالاتر از حد میانگین، در بخش‌هایی از مدیترانه رخ داده است.
او توضیح داد: «ما شاهد ناهنجاری‌های عظیم دمای سطح دریا در سراسر دریای مدیترانه غربی و اقیانوس اطلس شرقی هستیم.»
لوکارینی افزود: «فرانسه را در نظر بگیرید، این کشور توسط آب‌های فوق‌العاده گرم احاطه شده است، بنابراین بدیهی است که بسیار مستعد ناهنجاری‌های دمایی طولانی و مداوم در خشکی و همچنین رعد و برق‌های بسیار شدید است.»
پیامدهای گسترده
تخمین زده می‌شود که هوای سرد در اروپا ده برابر بیشتر از گرما باعث مرگ و میر می‌شود. اما تغییر شرایط آب و هوایی می‌تواند مرگ و میر ناشی از گرما را افزایش دهد.
مطالعه‌ای توسط کمیسیون اروپا تخمین می‌زند که بدون کاهش و سازگاری با تغییرات اقلیمی، تعداد مرگ و میر ناشی از گرمای شدید در اتحادیه اروپا و بریتانیا می‌تواند تا پایان این قرن سی برابر شود.
پیش‌بینی می‌شود در همین بازه زمانی، مرگ‌ومیر ناشی از گرما در جنوب اروپا ۹.۳ برابر بیشتر از شمال اروپا شود، در حالی که این نسبت در حال حاضر حدود شش برابر است.
گرمای شدید همچنین می‌تواند باعث سایر رویدادهای شدید آب و هوایی مانند طوفان‌های نیمه‌گرمسیری، خشکسالی و آتش‌سوزی‌های جنگلی شود.
برگس گفت: «هرچقدر هوا گرم‌تر باشد، تبخیر رطوبت خاک هم بیشتر می‌شود. وقتی خاک خشک شود، پوشش گیاهی روی آن هم خشک‌تر می‌شود و این یعنی خطر آتش‌سوزی به‌مراتب بیشتر می‌شود.»
او البته تأکید می‌کند که این به‌معنای وقوع قطعی آتش‌سوزی نیست، چون «برای آتش‌سوزی همچنان به یک منبع جرقه نیاز داریم.»
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
همه این‌ها به این معنی است که اروپا باید به طور فزاینده‌ای برای موج‌های گرما و پیامدهای آن، چه از نظر سلامت و چه از نظر ایمنی عمومی، آماده باشد.