آغاز بحران صندوق‌های اهرمی/ آیا وقت خروج است؟

محمد صادق‌میرزایی کارشناس بازارسرمایه در گفت‌وگو با صدای‌بورس گفت: موضوعی که در حال حاضر مطرح است، به سازوکار صندوق‌های اهرمی بازمی‌گردد که به نظر می‌رسد فاقد استانداردهای لازم است. مکانیزمی که در آن واحدهای عادی و ممتاز به طور ذاتی صندوق را بدهکار می‌کنند، در سایر بازارهای جهانی مشاهده نمی‌شود.

وی افزود: صندوق‌های اهرمی در بازارهای پیشرفته، بر پایه معاملات آپشن و آتی عمل می‌کنند. انتظار می‌رود که معاملات اختیار در بازار آپشن داخلی نیز نقش مؤثری در این صندوق‌ها ایفا کنند، اما در عمل این‌گونه نیست. با افزودن واحدی با درآمد ثابت به این صندوق‌ها، آن‌ها به طور ذاتی بدهکار شده‌اند و نرخ‌های پرداختی بالا در این بخش حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد، عملاً از سرمایه سهامداران ممتاز کسر می‌شود.

میرزایی ادامه داد: مسئله دیگر، ریسک‌های موجود در بازار سرمایه است. با توجه به شرایط کنونی کشور، ریسک‌های متعددی بر بازار سرمایه حاکم است که صندوق‌های اهرمی را تحت تأثیر قرار داده است. مشاهده می‌شود که صف‌های خرید و فروش این صندوق‌ها به طور متناوب باز و بسته می‌شوند و برخی از آن‌ها حتی امکان بازگشایی نمی‌یابند. همچنین، احتمال کال مارجین برای سرمایه‌گذاران این صندوق‌ها وجود دارد که نشان از غیراستاندارد بودن روش‌ها و فرآیندهای موجود دارد.

به گفته میرزایی، انتقاد همیشگی این بوده است که چرا نهادهای مختلف در بازار سرمایه به پذیره‌نویسی صندوق‌های اهرمی مبادرت می‌ورزند. به نظر می‌رسد که حداکثر یک صندوق اهرمی با ظرفیت محدود برای بازار کافی بود، اما نهادهای گوناگون به پذیره‌نویسی این صندوق‌ها اقدام کرده‌اند. از ابتدا با سرمایه‌گذاری در صندوق‌های اهرمی مخالف بوده‌ام و امروز تبعات این تصمیمات را مشاهده می‌کنیم. تأکید می شود باید به صندوق‌های سهامی نه از نظر تعداد، بلکه از نظر تنوع بها داده شود.

کارشناس بازار سرمایه افزود: برای بهبود وضعیت کلی بازار سرمایه، پیشنهادهایی وجود دارد که می‌تواند برای سرمایه‌گذاران مؤثر باشد. یکی از این راهکارها، افزایش حجم مبنا است. با افزایش حجم مبنا تا حدی که سرمایه‌گذاران بتوانند بدون تغییرات چشمگیر در قیمت پایانی، دارایی‌های خود را نقد کنند، می‌توان از سرمایه آن‌ها محافظت کرد. سازمان بورس باید با رعایت اصل نقدشوندگی در بازار، از حقوق سرمایه‌گذاران حمایت کند.

وی به پیش‌بینی وضعیت اهرمی‌ها پرداخت و گفت: با توجه به روند نزولی شاخص و حباب منفی دورقمی، این وضعیت می‌تواند به یک پدیده عادی در صندوق‌های اهرمی تبدیل شود. همان‌طور که در بازار صعودی حباب‌های مثبت نامتعارف مورد توجه قرار می‌گرفت، در بازار نزولی نیز حباب‌های منفی غیرمتعارف دیده می‌شود که ناشی از ماهیت پرریسک این نوع صندوق‌ها است.

میرزایی در پایان خاطرنشان کرد: به نظر نمی‌رسد که ریسک‌ اهرمی‌ها کاهش پیدا کند و احتمالاً در ماه‌های آینده این ریسک افزایش پیدا خواهدکرد. پیش‌بینی می‌شود که سرمایه‌گذاران در این صندوق‌ها با زیان‌های قابل توجهی مواجه شوند، مگر آنکه راهکارهای پیشنهادی، به‌ویژه رعایت اصل نقدشوندگی، به طور جدی مورد توجه قرار گیرد.