سوریه و اسرائيل دو همسایه و دشمن دیرینه اکنون منافع مشترک یافته و با یکدیگر وارد گفتگو شده‌اند. این امر می‌تواند بازتابی از تغییر موازنه قدرت در خاورمیانه نوین باشد. تغییری که پیرامون نقطه اشتراکی جدید، یعنی دشمنی با ایران پدید آمده است.
آگهی
تاریخ تخاصم این دو کشور به بدو تاسیس اسرائیل در سال ۱۹۴۸ بازمی‌گردد. با این حال به نظر می‌رسد که مقامات حکومت جدید رویکردی متفاوت نسبت به همسایه جنوبی در پیش گرفته‌اند.
به گفته مقامات سوری، اسرائیلی و آمریکایی، احمد شرع، رئیس‌جمهوری سوریه برای حل‌وفصل مشکلات مرزی با استفاده از مجاری دیپلماتیک در حال شرکت در مذاکرات غیرمستقیم با اسرائیل به میانجی‌گری آمریکا است. این دو کشور حتی در شرایطی که ارتش اسرائیل وارد جنوب سوریه شده و نگرانی‌ها درباره اشغال طولانی‌مدت را افزایش داده است، تماس خود را حفظ کرده‌اند.
هرچند اهداف این مذاکرات محدود به نظر می‌رسند، اما این جدی‌ترین گفتگوها میان دو کشور در بیش از یک دهه گذشته و نشانه‌ای از فاصله گرفتن دولت جدید از خصومت دیرینه دولت قبلی با اسرائیل است. این مذاکرات بازتابی از تغییر موازنه قدرت در سراسر خاورمیانه و پدیدار شدن زمینه‌های اشتراک جدید میان سوریه و اسرائیل است.
ایران در زمان جنگ‌های داخلی ۱۳ ساله سوریه متحد اصلی بشار اسد، رئیس‌جمهوری مخلوع سوریه بود. احمد شرع در دسامبر گذشته رهبری ائتلافی از شورشیان را بر عهده گرفت و در حملاتی برق‌آسا حکومت آقای اسد را سرنگون کرد. از آن زمان تاکنون ایران، دشمن دیرینه اسرائيل، به دشمن مشترک این کشور با سوریه تبدیل شده است.
اسرائیل و حکومت جدید سوریه همچنین نگرانی‌های امنیتی مشترکی درباره گروه‌های نیابتی مورد حمایت ایران دارند و می‌خواهند مانع نفوذ این گروه‌ها به داخل سوریه شوند. احمد شرع و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، دونالد ترامپ را به عنوان متحد مشترک می‌دانند.
به گفته توماس باراک، نماینده ویژه دونالد ترامپ در امور سوریه و سفیر آمریکا در ترکیه، گفتگوهای پشت پرده میان دو کشور با میانجی‌گری آمریکا در جریان است. رئيس‌جمهوری آمریکا خواهان آغاز روند ترمیم روابط سوریه و اسرائیل از طریق امضای معاهده عدم تعرض شده است.
آمریکا همچنین علنا از سوریه خواسته است که به «پیمان ابراهیم»، توافقی که در دوره اول ریاست‌جمهوری آقای ترامپ روابط دیپلماتیک میان اسرائیل و چهار کشور عربی را برقرار کرد، بپیوندد. با این حال، به گفته چهار منبع آگاه از این مذاکرات، مقامات سوری هیچ تمایلی برای پیوستن عاجل به این پیمان یا عادی‌سازی روابط با اسرائیل نشان نداده‌اند و به نظر می‌رسد که هدف مذاکرات کنونی بسیار محدود‌تر است.
آبراهام کوپر، خاخام یهودی و مدیر اقدام اجتماعی جهانی در مرکز سایمون ویزنتال، گفت: «بر اساس آنچه از رئیس‌جمهوری شنیدم و دریافت کردم، احتمالا در کوتاه‌مدت خبری از پیوستن به پیمان ابراهیم نخواهیم شنید، اما احتمال بیشتری دارد که درباره کاهش تنش‌ها و جلوگیری از دشمنی میان سوریه و اسرائیل صحبت شود.»
آقای کوپر در ماه ژوئن با احمد شرع در دمشق دیدار کرد.
اسعد شیبانی، وزیر خارجه سوریه روز جمعه اعلام کرد که این کشور برای همکاری با ایالات متحده به منظور احیای توافقنامه جداسازی نیروهای سوریه و اسرائیل که در سال ۱۹۷۴ منعقد و منجر به ایجاد منطقه حائل تحت نظارت سازمان ملل در بلندی‌های جولان شد، آمادگی دارد.
اسرائيل در جریان جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷ بلندی‌های جولان را تصرف و به خاک خود ضمیمه کرد. به گفته آقای کوپر، اگرچه این منطقه همواره محل اختلاف میان سوریه و اسرائيل بوده، اما آقای احمد شرع در دیدار با او به این موضوع اشاره نکرده است.
بازگشت به توافق ۱۹۷۴ عملا به معنای بازگرداندن آتش‌بسی است که پیش از سرنگونی حکومت آقای اسد در بلندی‌های جولان برقرار بود. مقامات اسرائیلی پس از سقوط حکومت او اعلام کردند که تا بازگشت نظم به سوریه، این توافق بی‌اعتبار است.
احیای توافق ۱۹۷۴ اگرچه به معنای صلح میان اسرائیل و سوریه نیست، اما می‌تواند آرامش را به منطقه بازگرداند و زمینه‌ساز کاهش تنش‌ها باشد.
به گفته چهار منبع آگاه و چند فرد آگاه به ذهنیت آقای شرع، هنوز برای صحبت درباره عادی‌سازی روابط دیپلماتیک میان اسرائيل و سوریه زود است. با این حال، بنابر اظهارات این افراد به نظر می‌رسد که آقای شرع از اسلاف خود عملگراتر است و آمادگی بیشتری برای تعامل با اسرائيل دارد.
آقای کوپر درباره رهبر جدید سوریه با اشاره به سابقه او در رهبری گروه وابسته به القاعده گفت: «به نظر من او یک استثناست، اما همچنان باید با احتیاط پیش رفت و همه‌چیز را راستی‌آزمایی کرد.»
دولت دونالد ترامپ روز دوشنبه در اقدام جدیدی که نشان دهنده حسن نیت رئیس‌جمهوری آمریکا نسبت به آقای شرع بود، نام گروه «هیات تحریر شام» را از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی حذف کرد. آقای ترامپ پیش‌تر نیز بیشتر تحریم‌های اقتصادی علیه سوریه را لغو کرده بود.
به گفته معاذ مصطفی، رئیس گروه سازمان «نیروی اضطراری سوریه» احمد شرع در نشستی در اواخر آوریل گفت که پیمان ابراهیم برای سوریه مناسب نیست و هرگونه توافق با اسرائیل باید از حمایت عمومی مردم سوریه برخوردار باشد.
مهند حاج علی، پژوهشگر مرکز خاورمیانه کارنگی در بیروت، با مطرح کردن پرسشی مبنی بر این که آیا موضع سوریه یک تاکتیک موقت برای دور نگه‌داشتن نیروهای اسرائیلی است یا یک تغییر راهبردی واقعی، گفت: « به‌نظر می‌رسد که در سطح امنیتی نوعی تفاهم در حال شکل‌گیری است، اما در سطح سیاسی، هنوز شاهد هیچ اقدام یا ژست بزرگ و معناداری نبوده‌ایم.»