در دنیای امروز که وابستگی ما به فناوری‌های پیشرفته روز‌به‌روز بیشتر می‌شود، از گوشی‌های هوشمند گرفته تا جت‌های جنگی، یکی از اجزای کلیدی این فناوری‌ها اغلب از نظر پنهان می‌ماند: آهنرباهایی که از عناصر نادر خاکی ساخته می‌شوند.
آگهی
در حالی که توجه افکار عمومی عمدتا معطوف به نیمه‌رساناها و باتری‌هاست، کارشناسان نظامی هشدار می‌دهند که آینده امنیت ملی کشورهایی مانند ایالات متحده، ممکن است به تولید و تأمین همین آهنرباهای خاص وابسته باشد.
در دهه اخیر، دولت آمریکا با تصویب قوانین و بسته‌های حمایتی، به‌دنبال استقلال از زنجیره تأمین خارجی در حوزه‌های کلیدی مانند تولید نیمه‌رساناها و باتری‌های لیتیومی بوده است.
با این حال آهنرباها، به‌ویژه آن دسته که از عناصر نادر خاکی مانند نئودیم، ساماریوم و دیسپروزیم ساخته می‌شوند، همچنان در سایه مانده‌اند.
این آهنرباهای قوی در طیف گسترده‌ای از ابزارها کاربرد دارند: از هدفون‌های بی‌سیم و چاپگرهای سه‌بعدی گرفته تا موشک‌های تاماهاوک و جت‌های جنگی اف-۳۵.
ستون فقرات جنگ‌افزارها: نقشی فراتر از تصور
«نیمه‌رساناها مغز سیستم‌اند، باتری‌ها قلب آن، و آهنرباها ستون فقراتش.» این جمله از جان مسلین، یکی از مؤسسان شرکت آمریکایی وولکان المنتس، به‌خوبی نشان‌دهنده جایگاه حیاتی این مواد در معماری فناوری‌های دفاعی مدرن است.
براساس داده‌های وزارت دفاع آمریکا در سال ۲۰۲۴، هر جنگنده‌ی اف-۳۵ به بیش از ۴۰۰ کیلوگرم عناصر نادر نیاز دارد.
طبق همین داده‌ها، هر زیردریایی اتمی کلاس ویرجینیا نیز نزدیک به ۴ تُن عناصر نادر مصرف می‌کند. هر ناوشکن آرلی برک بیش از ۲۳۰۰ کیلوگرم از این عناصر در ساختار خود دارد.
این عناصر نقشی کلیدی در تولید آهنرباهای دائمی دارند که برای کنترل سیستم‌های هدایت موشک، موتورهای الکتریکی پیشرفته و سامانه‌های ناوبری دقیق ضروری‌اند.
خطر وابستگی به چین
گرچه چین تنها دارنده ذخایر عناصر نادر نیست، اما در زمینه فرآوری و پالایش و ساخت آهنرباهای نهایی، انحصاری جهانی دارد. همین امر موجب شد که پنتاگون در سال گذشته به‌طور موقت تحویل برخی جنگنده‌های اف-۳۵ را متوقف کند، چراکه مشخص شد یکی از آهنرباهای به‌کاررفته در موتور از آلیاژ چینی ساخته شده است.
بر اساس گزارش‌های وزارت دفاع آمریکا، وابستگی مستمر به زنجیره تأمین خارجی در این حوزه، تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی این کشور به‌شمار می‌رود.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
از این رو شرکت‌‌هایی نظیر وولکان المنتس با تمرکز بر تامین آهنربا و بازسازی صنعت داخلی آمریکا در این زمینه، فعالیت خود را شدت بخشیده‌اند.
آقای مسلین در این زمینه می‌گوید: «این یک پروژه صنعتی ـ راهبردی است، نه صرفا یک کسب‌و‌کار.»
در دورانی که هوش مصنوعی، سامانه‌های هدایت دقیق، هواپیماهای بدون سرنشین و فناوری‌های جنگ الکترونیک بیش از هر زمان دیگر به عناصر خاص و دقیق متکی‌اند، جایگاه آهنرباهای نادر از حاشیه به متن آمده است.
اگرچه بازیگران اصلی مانند چین پیشتاز این صنعت هستند، اما با سرمایه‌گذاری در تولید داخلی و همکاری دولتی ـ خصوصی، آمریکا می‌کوشد در این رقابت ژئوتکنولوژیک عقب نماند.