پادکست | خداحافظی با GPS آمریکایی، سلام به BeiDou چینی

اخیراً اخباری مبنی بر تصمیم دولت برای کاهش وابستگی به سیستم موقعیت یاب جهانی (GPS) که توسط وزارت دفاع ایالات متحده کنترل می شود و حرکت به سمت استفاده از منظومه ماهواره ای BeiDou چین منتشر شده است. این تصمیم استراتژیک که در چارچوب همکاری های گسترده تر ایران و چین شکل گرفته، دارای ابعاد گوناگون سیاسی، فنی و اقتصادی است و مزایا و معایب خاص خود را به همراه دارد.

پادکست صوتی:

چرا ایران به دنبال جایگزینی GPS است؟

دلیل اصلی این تصمیم، همانطور که معاون وزیر ارتباطات، احسان چیت ساز، بیان کرده، ماهیت سیاسی و نظامی GPS است. او تاکید می کند: «کنترل کامل GPS در دست وزارت دفاع آمریکا قرار دارد و این وابستگی یک ریسک سیاسی است.»

این ریسک به این معناست که ایالات متحده به صورت بالقوه می تواند در شرایط بحرانی یا تحریم های شدید، دسترسی ایران به خدمات GPS را قطع کرده یا دقت آن را برای کاربران ایرانی به شدت کاهش دهد. چنین اقدامی می تواند زیرساخت های حیاتی کشور در حوزه های حمل ونقل، کشاورزی دقیق، مدیریت بحران، اینترنت اشیا و حتی عملیات بانکی را با اختلال جدی مواجه کند. بنابراین، مهاجرت به یک سیستم جایگزین، تلاشی برای کاهش این آسیب پذیری استراتژیک و افزایش استقلال در حوزه فناوری های زیربنایی محسوب می شود.

بیشتر بخوانید:

پادکست| باتری گوشی شما هم زود شارژ خالی می کند؟

خیال رانندگان اسنپ و تپسی حسابی راحت شد

زمینه داخلی: اختلالات پرهزینه و کم فایده GPS

تصمیم برای یافتن جایگزین برای GPS در شرایطی گرفته می شود که کاربران داخلی همین حالا هم با مشکلات جدی در استفاده از آن مواجه هستند. محمدجواد آذری جهرمی، وزیر پیشین ارتباطات، با انتقاد از اختلالات گسترده ای که به دلایل امنیتی روی سیگنال های GPS در شهرهای بزرگ ایجاد می شود، این اقدام را «پرهزینه و احتمالا کم فایده» توصیف کرده است.

به گفته او، این اختلالات با هدف مقابله با ریزپرنده های نظامی صورت می گیرد، اما این پرنده ها صرفاً به GPS وابسته نیستند و از روش های جایگزین مانند اطلاعات دکل های تلفن همراه برای مسیریابی استفاده می کنند. در عمل، این پارازیت ها بیش از آنکه مانع تهدیدات امنیتی شوند، زندگی روزمره مردم را مختل کرده و فعالیت کسب وکارهای مبتنی بر موقعیت یابی مانند تاکسی های اینترنتی، سرویس های مسیریابی و خدمات پستی را با مشکل مواجه ساخته اند. این وضعیت، ضرورت داشتن یک سیستم موقعیت یاب پایدار و قابل اتکا را دوچندان می کند.

مزایای احتمالی استفاده از BeiDou چین

کاهش ریسک سیاسی و استراتژیک: مهم ترین مزیت، حذف وابستگی به سیستمی است که توسط یک دولت متخاصم کنترل می شود و جایگزینی آن با سیستم متعلق به یک شریک استراتژیک (چین).

دقت بالاتر در منطقه: سیستم BeiDou به ویژه در منطقه آسیا-اقیانوسیه، به دلیل تراکم بیشتر ماهواره هایش، می تواند دقتی برابر یا حتی بهتر از GPS ارائه دهد.

همکاری های فناورانه: این انتقال بخشی از یک توافق جامع با چین است که می تواند به انتقال فناوری، توسعه زیرساخت های مشترک و ایجاد خدمات ارزش افزوده جدید در حوزه هایی چون حمل ونقل هوشمند و کشاورزی دقیق منجر شود.

خدمات جانبی: منظومه ماهواره ای BeiDou علاوه بر موقعیت یابی، خدمات دیگری مانند ارسال پیام کوتاه ماهواره ای را نیز ارائه می دهد که می تواند در شرایط اضطراری و نبود پوشش شبکه تلفن همراه، کاربردی باشد.

معایب و چالش های پیش رو

هزینه بالای مهاجرت: بزرگترین چالش، هزینه و پیچیدگی فنی این انتقال است. میلیاردها دستگاه، از گوشی های هوشمند و گیرنده های خودرو گرفته تا زیرساخت های صنعتی و اپلیکیشن های موبایلی، برای کار با GPS طراحی شده اند. جایگزینی یا به روزرسانی این حجم از سخت افزار و نرم افزار، فرآیندی بسیار پرهزینه و زمان بر خواهد بود.

تعویض یک وابستگی با وابستگی دیگر: اگرچه این طرح وابستگی به آمریکا را از بین می برد، اما در نهایت یک وابستگی جدید به چین ایجاد می کند. در آینده، هرگونه تنش احتمالی در روابط با چین می تواند همان ریسک های قبلی را این بار از سوی پکن متوجه ایران کند.

مسائل مربوط به سازگاری: اکثر چیپست های موقعیت یاب مدرن (GNSS) در جهان قابلیت پشتیبانی همزمان از چندین سیستم (GPS, GLONASS, Galileo, BeiDou) را دارند. با این حال، اطمینان از سازگاری کامل تمام دستگاه های موجود و آینده در کشور با BeiDou یک چالش فنی مهم است.

نگرانی های مربوط به حریم خصوصی: انتقال داده های مکانی کاربران به زیرساختی که توسط یک دولت خارجی دیگر کنترل می شود، می تواند نگرانی هایی را در مورد حریم خصوصی و امنیت داده ها به وجود آورد.

سخن پایانی

تصمیم مقامات کشور برای مهاجرت از GPS به BeiDou یک شمشیر دولبه است. از یک سو، این یک حرکت هوشمندانه برای کاهش یک ریسک استراتژیک بزرگ و افزایش استقلال در برابر فشار سیاسی آمریکاست. از سوی دیگر، این انتقال کشور را با چالش های عظیم فنی و مالی و همچنین ایجاد یک وابستگی جدید به چین روبرو می کند.

موفقیت این طرح در گرو برنامه ریزی دقیق، سرمایه گذاری کلان و مدیریت یک شرایط پیچیده است. در نهایت، این جابجایی تنها در صورتی برای شهروندان و صنایع ایرانی مفید خواهد بود که بتواند خدماتی پایدارتر، دقیق تر و قابل اطمینان تر از وضعیت فعلی (که با اختلالات داخلی نیز همراه است) ارائه دهد.