یک پژوهش جهانی بی‌سابقه نشان می‌دهد که چاقی فقط شاخص توده بدنی (BMI) یا عددی روی ترازو نیست، بلکه ۱۱ نوع متفاوت با علل و پیامدهای متنوع سلامتی دارد.
به گزارش تکناک، این مطالعه انقلابی توسط پژوهشگران موسسه Broad وابسته به MIT و دانشگاه هاروارد، به همراه محققانی از انگلستان، فنلاند، ژاپن، مکزیک و کره جنوبی، با بررسی DNA بیش از دو میلیون نفر انجام شد. این یافته‌ها می‌تواند نگرش ما به چاقی، درمان آن و مشکلات سلامت ناشی از آن را دگرگون کند.
فهرست مطالب
داده‌هایی از سراسر جهان و همه تیپ‌های بدنی
پژوهشگران از پایگاه‌های داده مهمی مانند GIANT Consortium، بانک داده UK Biobank، برنامه All of Us در ایالات متحده و بانک بیولوژیکی Mass General Brigham استفاده کردند. همچنین داده‌هایی از کشورهای فنلاند، مکزیک، ژاپن و کره جنوبی بررسی شد. این مجموعه شامل افرادی با اندازه‌های بدن مختلف و نژادهای متنوع از جمله اروپایی، آسیای شرقی، آفریقایی، آسیای جنوبی، لاتین‌تبار و خاورمیانه‌ای بود.
نقش ژن‌ها در چاقی چیست؟
پژوهشگران به دنبال الگوهای ژنتیکی مرتبط با اندازه دور کمر و باسن و نحوه توزیع چربی بدن گشتند. آنها موفق به شناسایی ۷۴۳ ناحیه ژنتیکی (loci) شدند، که با اندازه و شکل بدن مرتبط است و ۸۶ مورد از این نواحی تاکنون ناشناخته بودند. این یافته‌ها تأیید می‌کند که چاقی یک بیماری چندژنی است، یعنی ده‌ها ژن مختلف به صورت هم‌زمان در بروز آن نقش دارند.
امتیازهای ژنتیکی برای پیش‌بینی نوع چاقی
پژوهشگران موفق شدند با استفاده از داده‌های ژنتیکی، امتیازهایی به نام پلی‌ژنیک (polygenic scores) تعریف کنند، که نه‌تنها احتمال ابتلا به چاقی را می‌سنجند، بلکه نوع بیولوژیکی چاقی و دلیل زمینه‌ای آن را هم مشخص می‌کنند.
در واقع، دو نفر می‌توانند BMI یکسانی داشته باشند و به‌ظاهر به یک اندازه چاق باشند، اما مکانیسم بیولوژیکی پشت افزایش وزن آنها کاملاً متفاوت باشد.
۱۱ نوع بیولوژیکی چاقی و مکانیسم‌های متفاوت آنها
پژوهشگران ۱۱ نوع مختلف چاقی را شناسایی کردند، که هر کدام از این انواع، دلایل و مکانیسم‌های خاص خود را در بدن دارند، که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تنظیم اشتها و انرژی در مغز
- فرایندهای پردازش انسولین
- نحوه ذخیره چربی در بافت‌های احشایی و زیرجلدی
- بیماری کبد چرب
- عدم تعادل چربی‌های خون (لیپیدها)
- اختلالات در سیگنال‌دهی سیستم عصبی-هورمونی
- ناهماهنگی عملکرد سیستم ایمنی
همچنین برخی از انواع چاقی با سایر بیماری‌ها مثل دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی و کبد چرب غیرالکلی، ارتباط ژنتیکی مستقیم داشتند.
این کشف مهم این پرسش را مطرح می‌کند که اگر ظاهر چاقی یکی باشد اما علت آن متفاوت باشد، پس آیا رویکرد یکسان برای همه بیماران، منطقی و کارآمد است؟
پژوهشگران بیان کردند که چاقی فقط یک حالت کلی نیست، بلکه ۱۱ نوع متفاوت دارد که هر کدام با ویژگی‌های بدن و خطرهای سلامتی خاصی مرتبط هستند. این انواع مختلف چاقی، به شیوه‌های گوناگون روی عملکرد بدن و نشانه‌های زیستی مثل سطح چربی، قند خون یا التهاب تأثیر می‌گذارند.
آینده درمان‌های هدفمند ۱۱ نوع چاقی
این مطالعه راه را برای درمان‌های تخصصی بر اساس نوع بیولوژیکی چاقی هر فرد هموار می‌کند. درمان‌هایی که به‌جای تکیه بر BMI، بر اساس ساختار ژنتیکی فرد عمل می‌کنند و می‌توانند نه‌تنها چاقی، بلکه بیماری‌های مرتبط با آن را نیز مؤثرتر هدف قرار دهند.
پژوهشگران اطلاعاتی که از این تحقیق به دست آوردند را به صورت آزاد منتشر کرده‌اند تا سایر پژوهشگران بتوانند از آنها استفاده کنند و گامی جدید به سوی درمان چاقی بردارند.
